Mümkün bir sarsıntının akabinde yürütülen nakdi ve birebir dayanak çalışmaları kadar bu ve emsal afetlere maruz kalan çocukların ruh sıhhati da büyük değer taşıyor. Uzmanlara nazaran zelzelesi birebir yaşayan ya da sırf medya kanalları aracılığıyla zelzele bölgesinde yaşanan travmaya maruz kalan çocuklar, zelzelenin nasıl gerçekleştiğini zihinlerinde işleyemiyor. Bu belirsizlik de, çocuklarda kaygı ve telaş yaratabileceği üzere kalıcı meselelere da yol açabiliyor.
“Deprem geçti – bitti demek tahlil yaratmaz”
Özyeğin Üniversitesi Çift ve Aile Merkezi (ÖzÜÇAM) Koordinatörü Dr. Öğretim Üyesi Selenga Gürmen’e nazaran çocukların zelzeleyle ilgili his ve niyetlerini kendi sözleriyle ifade etmelerine ebeveynlerin imkan sağlaması gerekiyor. Gürmen, “Çocukların yaşadıkları endişe ve panik hislerinin doğal olduğunu onlara anlatmamız gerekiyor. Zelzelenin tekrarlanabilen bir doğal afet olduğunu gelişimsel yaşlarına uygun olarak anlatmak çok değerli. Bazen çocukları geçiştirmek, geçti bitti demek rahatlatıcı bir fikir üzere gözükse de hem gerçekçi değildir, hem de çocuklarımızın işlemesi gereken hisleri bir kenara itmemize sebebiyet verebilir” diyor. Zelzelesi yaşayan çocuklara uzmanların yönlendirmesiyle aileleri ve öğretmenleri tarafından özel dayanak verilmesi gerektiğini belirten Selenga Gürmen,aynı travmayı yaşamak zorunda kalsalar bile hazırlıklı olacaklarını anlatmaları gerektiğini söz ediyor. Gürmen; “Aileler çocuğun travma öncesi sistemini mümkün olduğunca tekrar kurmaya itina göstermeli. Büyük bir travma sonrası çocuklar sorumluluklarını bir kenara atıp altını ıslatma, parmak emme üzere daha erken gelişimsel periyoda ilişkin davranışlarına geri dönmeye meyilli olabilir. Bu durumda aileler çocuklarına ufak tefek sorumluluklar vermeli, çocuğu kendi hayatıyla ve aileyle ilgili mevzularda karar bildirmeye teşvik etmeli. Buna karşın çocukta geçmeyen tasa ve dehşet hali, bebeklik davranışlarına dönüş, okulda ve konutta davranış bozuklukları, uyku bozukluğu, ergenlikteyse sıhhatsiz seksüel yatkınlık, kendini ve diğerlerini tehlikeye atacak şiddet davranışları varsa hemen bir uzman ile görüşülüp yardım alınması gerekir. Çocuklarda ve ergenlerde bu üzere davranışların tedavi edilmemesi ya da geç müdahale edilmesi ileride çocuğun yetişkinliğine sirayet eden his durum bozukluklarına yol açabilir” dedi.
“Öğretmenlere de misyon düşüyor”
Zelzelesi direkt yaşamamış lakin toplumsal medya ve televizyon aracılığıyla insanların acısına ve zelzelenin yaydığı kaygıya maruz kalmış çocuklar için de ailelerin ve öğretmenlerin uygulaması gereken davranışlar kelam konusu. ÖzÜÇAM Koordinatörü Dr. Öğretim Üyesi Selenga Gürmen’e nazaran aileler ve okullarda öğretmenler çocuklara inançta olduklarını hatırlatırken sarsıntı üzere bir afetle her vakit karşı karşıya kalabileceklerini de anlatmaları gerekiyor. Gürmen; “Çocuklara zelzele gerçeğini ve hazırlık yapmalarının ne kadar değerli olduğunu açık açık anlatmalıyız. Bilinçlendirme açısından zelzele öncesinde, sırasında ve sonrasında yapılması gerekenler uygulamalı olarak aktarılmalı. Hatta aileler bunu birlikte vakit geçirme aktifliğine dönüştürüp çocuklarıyla birlikte sarsıntı çantası hazırlayabilir, meskendeki büyük eşyaları çocuklarının yardımıyla sabitleyebilir ve zelzelenin yaratacağı aksiliklere karşı tedbirler alabilirler. Merhamet ve yardımlaşma hissini desteklemek maksadıyla sarsıntı bölgesine yardım kutuları hazırlama misyonu çocuklara verilebilir. Maruz kaldığı manzaralara bağlı olarak çocuklarda günlük hayatlarını etkileyecek kadar ağır endişe, aile bireylerinden ayrıldığında rahatsızlık, konuttan çıkmak istememe üzere sıkıntılar yaşanıyorsa kesinlikle bir psikologla bağlantıya geçilmeli. Psikologla yapılan görüşmenin akabinde bir terapi süreci başlatmak gerektiğine kanaat getirilirse bu süreç çabucak başlamalı hatta bu basamağa aile ve çocuğun öğretmeni de dahil olmalıdır” diyor.
“Kendimizi iki hafta boyunca gözlemleyelim”
Çocuklara yardımcı olabilmek için öncelikle yetişkinlerin kaygı, kaygı ve panik üzere hisleri yönetebilmesi gerektiğini vurgulayan Selenga Gürmen, ebeveynlerin mümkün olduğunca sakin kalması gerektiğini, sarsıntıya bağlı olarak artan gerilim düzeyi sonucunda kalp çarpıntısı, yeme ve uyku bozukluğu üzere meselelerin ortaya çıkabileceğini lakin yaşanan bu paniğin olağan olduğunun altını çiziyor. Gürmen, “Yetişkinler olarak iki hafta boyunca kendimizi gözlemleyelim. Fakat iki haftanın sonunda hala büyük bir kaygı, uyku ve yeme bozukluğu, kalp çarpıntısı üzere semptomlarımız devam ediyor, kendimizi büyük bir ümitsizlik ve buhran içinde hissediyorsak yahut her an tekrar birebir travmayı yaşayacağımızı düşünüp günlük hayatımızı erteliyorsak kesinlikle bir uzmandan yardım almalıyız. Özyeğin Üniversitesi bünyesinde kurduğumuz Çift ve Aile Merkezi ÖzÜÇAM, bu hususta ailelere her türlü dayanağı vermek için hazır” diyor.
