Okul çantalarını sıralarının üzerine koyup bekleyen çocuklar, uzun bir günün akabinde konutlarına gitmek istiyor.
Öğretmenleri sonraki günün ders programı hakkında son duyurularını yaperken, sabırla dinliyorlar.
Ve sonra, her gün olduğu üzere sıra öğretmenin son kelamlarına geliyor:
“Evet çocuklar, bugünün paklık misyon listesi. Birinci ve ikinci sıralar sınıfı temizleyecek. Üçüncü ve dördüncü sıralar merdivenleri ve beşinci sıra tuvaletleri temizleyecek.”
Beşinci sıradan birkaç sızlanma sesi geliyor lakin çocuklar ayağa kalkıyor, sınıfın gerisindeki dolaptan, papasları, bezleri ve kovaları alıp, tuvaletlere gerçek yola koyuluyorlar.
Ülkenin her yanındaki okullarda misal sahneler yaşanıyor.
Japonya’yı birinci kere ziyaret edenlerin birden fazla, ülkenin pak olmasından etkilenir.
Daha sonra, çöp kutusu ve sokakları süpüren vazifeliler olmadığını fark ederler. Akıllarına şu soru gelir: Pekala Japonya nasıl bu kadar pak kalabiliyor?
Sorunun kolay cevabı: Ülke halkı pak tutuyor.
Hiroşima Valiliği’nde vazifeli Maiko Awane, “12 yıllık okul hayatı boyunca, ilkokuldan liseye kadar, paklık öğrencilerin günlük programının parçasıdır” diyor ve ekliyor:
“Ev hayatında da anne ve babalarımız, eşyalarımızı ve mekanımızı pak tutmamanın makus olduğunu öğretir.”
Toplumsal şuurun bu ögesini okul müfredatına eklemek, çocukların etraflarının farkında olmalarını ve pak olmasından gurur duymalarını sağlıyor.
Özgür tercüman Chika Hayashi ise “Bazen okulu temizlemek istemezdim. Lakin bunu kabul ettim zira günlük rutinimizin bir parçasıydı” diye konuşuyor. Hayashi kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Bence pak bir okula sahip olmak çok yeterli bir şey zira kullandığımız şeylerin ve yerleri pak tutma sorumluluğunu almanın bizim için kıymetli olduğunu öğreniyoruz.”
Öğrenciler, okula girer girmez ayakkabılarını dolaplara koyup, spor ayakkabılar giyiyor.
Meskenlerde de, beşerler sokakta giydikleri ayakkabılarını dışarıda bırakıyor.
Konutlara gelen tamirciler bile evvel ayakkabılarını çıkarıyor, sonra çoraplarıyla konuta giriyor.
Çocuklar büyüdükçe, kendilerine ilişkin etraf olarak gördükleri yerler da sınıflarının dışına çıkıp, mahalleleri, kentleri ve ülkeleri oluyor.
Japonların çok temizliğinin örnekleri toplumsal medyada da viral oldu. Turistlerin gidip, izlemeye başladığı yedi dakikalık Shinkansen tren paklığı üzere.
Japon futbolseverler de paklık şuuruna sahip.
Brezilya 2014 ve Rusya 2018 Dünya Kupaları’nda, ulusal ekiplerini destekleyen Japon taraftarlar, ayrılmadan evvel stadyumdaki çöplerini toplayarak dünyayı hayrete düşürmüşlerdi.
Ulusal Ekip oyuncuları da kullandıkları soyunma odalarını tertemiz geride bırakmıştı.
FIFA Genel Sekreteri Priscilla Janssens, “Tüm gruplar için ne hoş bir örnek” diye tweet atmıştı.
Maiko Awane, “Biz Japonlar, başkalarının gözündeki prestijimiz konusunda çok hassasız. Oburlarının paklık yapmayacak kadar eğitim almadığımızı, bu türlü yetiştirilmediğimizi düşünmelerini istemeyiz” diyor.
Benzeri imajlara Japonya’daki müzik şenliklerinde de rastlamak mümkün.
Japonya’nın en büyük ve en eski müsik şenliği olan Fuji Rock Şenliği’nde, müzikseverler bir çöp kutusu bulana dek çöplerini tutuyorlar.
Sigara içenlerden, taşınabilir kül tablaları getirmeleri isteniyor şenliğin internet sitesinde ve “Başka insanları etkileyebilecek yerlerde sigara içmekten kaçının” deniyor.
Bir çöp dağının yanında gerçekleştirilen 1969 Woodstock Şenliği’nden ne kadar da farklı.
Toplumsal şuur örneklerini, günlük hayatta da bol ölçüde görmek mümkün.
Örneğin sabah 8 sularında, ofis ve dükkanlarda çalışanlar, işyerlerinin etrafındaki sokakları temizliyor.
Görünmez kir
Çocuklar, aylık toplum paklığı için istekli oluyor ve okullarının yanındaki sokaklardan çöpleri topluyor.
Mahallelerde de tertipli sokak temizlikleri yapılıyor. Temizleyecek çok fazla şey de olmuyor, zira beşerler çöplerini zati meskenlerine götürmüş oluyor.
Görünmez pislik, mikroplar ve bakteriler de korku yaratan öteki bir sıkıntı.
Beşerler grip olduklarında, hastalığı öteki insanlara geçirmemek için ameliyat maskeleri takıyorlar.
Bu kolay tedbir, virüslerin yayılma oranını azaltıyor ve böylelikle kayıp iş günleri ve tıbbi masraflarda bir servetin tasarruf edilmesini sağlıyor.
Pekala, Japonlar nasıl bu kadar paklık düşkünü oldu?
1600’de ülkeye ayak basan birinci İngiliz olan denizci William Adams’ın da gördüğü üzere, bu katiyetle yeni bir şey değil.
“Adams, Samuray William” isimli biyografi kitabında Giles Milton, “Asiller çok çok temizdi” ve İngiltere’nin sokaklarında “sık sık insan dışkısının aktığı günlerde, tertemiz kanalizasyonları vardı ve kokulu odunlarla yakılan buhar banyoları” yapıyorlardı.
Japonlar da Avrupalılar’ın şahsî temizliklerine dikkat etmemeleri karşısında “dehşete düşmüşlerdi.”
Bu paklık düşkünlüğünün nedeni kısmen günlük omurdaki korkular.
Japonya’nın sıcak ve nemli ikliminde yiyecekler çabuk bozuluyor ve süratle bakteri ve böcekler üremeye başlıyor.
Yani düzgün hijyen, sıhhatin da güzel olması demek.
Lakin daha da derine gidiyor.
Paklık, Çin ve Kore’de Budizm’in kıymetli bir kesimi.
Aslında, Çin’den Japonya’ya Budizmin Zen versiyonunda, paklık ve yemek pişirmek, meditasyondan farksız ruhsal idmanlar olarak görülüyor.
Fukuyama’daki Shinshoji Tapınağı’ndan Eriko Kuwagaki, “Zen’de tüm günlük faaliyetler, yemek yemek ve yeri temizlemek de dahil, Budizm ibadeti fırsatı olarak görülür” diyor ve ekliyor:
“Hem fizikî hem de ruhsal manada pisliği temizlemek, günlük faaliyetlerde kıymetli bir rol oynuyor.”
Pekala neden, tüm Budist halklar Japonlar kadar pak değil?
Budizmin gelişinden çok daha evvel, Japonya zati kendi lokal dinine, Shinto’ya sahipti. Shinto “Tanrıların Yolu” manasına geliyor.
Paklık Shinto’nun da çok değerli bir kesimi.
Arınma ritüelleri
Budizm’deki paklık vurgusu, Japonların aslında uyguladığı bir şeyi daha da güçlendirdi.
Shinto’daki kıymetli ögelerden biri kegare “arınmış olmamak ya da kir”, arınmışlığın tam zıddı.
Kegare örnekleri vefattan, hastalığa, güzel olmayan her şeyde görülebiliyor. Kegare‘yi önlemek için arınma sık yapılan ritüelleri gerekiyor.
Hiroşima’daki Kanda Tapınağı’ndaki Shinto rahibi yardımcısı Noriaki İkeda, “Birey kegare‘den etkilenmişse, bu bir toplumun tümüne ziyan verebilir” kelamlarıyla açıklıyor:
“Dolayısıyla paklık hayati değerde. Sizi de arındırıyor ve topluma kötülüklerin gelmesini önlüyor. Japonya bu nedenle çok pak bir ülke.”
Başkaları için gösterilen itina, örneğin salgın hastalıklar kelam konusu olduğunda anlaşılabilir.
Ancak bu durum, daha alalade alanlarda, örneğin kendi çöpünü almakta da görülüyor.
Ritüel arınma, günlük hayatın her alanında sık sık görülüyor.
Shinto tapınağına grimeden evvel ibadete gelenler ellerini ve ağızlarını girişteki muslukta yıkıyorlar.
Birçok Japon, yeni aldıkları otomobillerini, rahip tarafından arındırılması için tapınağa götürüyor. Rahip, anusa adlı tüylü paspası aracın etrafında sallıyor.
Sonra içeriyi arındırmak için kapıları ve kaputu açıyor.
Yeni bir inşaatın başlayacağı emlak da bu halde arındırılıyor.
Japonya’da yaşıyorsanız, pak hayat biçimine süratle alışıyorsunuz.
Dersler
İnsanların içinde burnunuzu silmeye son veriyor, dükkanlarda ve ofislerdeki el antiseptiğini kullanmaya başlıyor ve konutunuzdaki çöpü geri dönüşüm için 10 farklı cinse ayırmayı öğreniyorsunuz.
Ve Will Adams ve 1600’de Japonya’ya çıkan mürettebatı üzere, hayat kalitenizin de arttığını görüyorsunuz.
Daha sonra, memleketinize döndünüğüzde yüzünüze hakikat aksırıp tıksıran barbarlar sizi şoke ediyor. ya da konutunuza kirli ayakkabılarla girenler… Japonya’da bu düşünülemez bile.
Ancak hala umut var. Sonuçta Pokemon, suşi ve kameralı telefonların da dünyayı sarması vakit almıştı.
