Elektrolitler, beden sıvıları içinde erimiş halde bulunan ve elektrik iletebilme özelliğine sahip madensel çözeltilerdir. Suda erimiş halde bulunan ve en az birer adet anyon ile katyondan (negatif ve müspet yüklü iyon) oluşan elektrolitler, hücre zarından sıvılar üzere osmoz ve faal taşınma usulleri ile taşınıyor. Bedendeki birçok işlevde ve pek çok sistemle ilgili istikrarın korunmasında rolü olan elektrolitlerin en değerlileri sodyum (Na), potasyum (K), kalsiyum (Ca), klor (Cl) ve fosfordur (P). Bunlar dışında kalan ve bedende toplamda yaklaşık 5 mg’dan daha az bulunan magnezyum, demir, çinko, bakır, iyot, kobalt, krom, selenyum ve kalay ise eser elementler olarak isimlendiriliyor. Tüm elektrolitler, bedende hücre içinde yahut hücre dışı sıvılarda (kan ve öteki beden sıvıları) bulunuyor.
Bilhassa tertipli spor yapanların bedende elektrolit istikrarına dikkat etmesi gerektiğinin altını çizen Acıbadem Fulya Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Cem Arıtürk, “Vücuttaki hücre dışı sıvıların temel elektroliti olan sodyum, bedendeki asit-baz istikrarının, kan osmolalitesinin, hudut iletisinin ve kas kasılmasının sağlanmasında kıymetlidir. Klor ise hücre dışı sıvıların temel anyonudur ve sodyum ile emsal işlevlerde vazife alır. Bununla birlikte hücre içi sıvıların asıl elektroliti olan potasyum da, sodyum ile emsal halde asit-baz istikrarının düzenlenmesi ve kas-sinir mesajlarında misyon alır. İnsan bedeninde en fazla bulunan mineral olan kalsiyumun %99’luk kısmı kemiklerde, dişlerde yer alırken geri kalan %1’lik kısmı ise kanda ve yumuşak dokularda yer alır. Kemik ve dişlerde kalsiyumdan sonra en çok bulunan elektrolit ise fosfordur. Eser elementlerden olan magnezyum, bilhassa kas ile ilgili işlevlerinden dolayı atletler açısından ehemmiyet taşımaktadır. Sportmenler açısından değerli olan özellikleri açısından özetlemek gerekirse elektrolitler; kasların olağan çalışmasında, hudut mesajlarının sağlanmasında, şuurun devamlılığında, sindirim sistemi işlevlerinin olağan olarak idamesinde misyon alırlar” dedi.
Uzun Müddetli İdmanlarda Ekstra Elektrolit Gerekebiliyor
Besinlerle ve sıvılarla alınan elektrolitlerin, bedenden terleme ve idrar yolu ile atıldığını belirten Doç. Dr. Cem Arıtürk, sözlerine şöyle devam etti: “Normal kurallarda düzgün beslenme bu elektrolitlerin temini için kafidir, fakat kaybın arttığı uzun periyodik idmanlarda (kişisel özelliklere nazaran değişmekle birlikte 3-4 saat ve üzeri antrenmanlar), kaybı karşılayabilmek için ekstra elektrolit içerikli besin ve sıvı gereksinimi doğabilmektedir. Atletlerde ve bilhassa uzun mesafe-endurans atletlerinde sıvı-elektrolit istikrarı denildiğinde (terleme ile en çok kaybedilen elektrolit tuz olduğundan) bahsedilmesi gereken en değerli husus sodyum istikrarıdır. Bedendeki sıvı istikrarının sağlanmasının yanı sıra beden içinde bulunan sıvının tüm beden kompartmanlarında (kan- doğal beden boşlukları-dokular arası) istikrarlı dağılımda olması da kıymetlidir. İşte elektrolitler ve bilhassa sodyum, bu istikrarın sağlanmasındaki temel faktörlerdendir. Bedende tuz ölçüsünün olağandan az olmasına hipernatremi, az olmasına ise hiponatremi ismi verilmektedir. Bununla birlikte bedendeki sıvı ölçüsünün durumuna nazaran aşağıdaki tablodaki alt sınıflamalar yapılmalıdır ve bu tablodaki durumlar birbirinden ayırt edilmelidir.”