Diyabet hastalığının yol açtığı hudut hasarı ve damar tıkanıklıklarının ayaklarda yaralara ve enfeksiyonlara neden olabileceğini belirten Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, vaktinde tedavinin değerine dikkat çekti. Baktıroğlu, vaktinde uygun tedavilerin yapılmadığı hastalarda uzuv kaybından hayatın sona ermesi riskine dek istenmeyen sonuçlarla karşılaşılabileceği ikazını yaptı.
Berbat beslenme ve hareketsiz yaşama paralel olarak artan diyabet tablosunda, kan şekerinin ani artışları ve düşüşlerinin yanı sıra gözlerde, böbreklerde ve ayaklarda önemli komplikasyonlar oluşuyor. Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, diyabetli hastaların ayaklarında nöropati denilen hudut hasarı ve atardamarlarda görülen daralma ile tıkanmalar yaşandığını, bunların varlığında da çeşitli travmalar da yaraların oluştuğunu söyledi. Yaraların enfekte olması durumunda ise çok değerli sonuçlar yaratabilecek diyabetik ayak enfeksiyonu tablosu ortaya çıkabildiğini belirten Prof. Dr. Baktıroğlu, bu sorunun, nöropati hastalarının büyük çoğunluğunda görüldüğü için tüm diyabetlilerde nöropati varmış üzere düşünüp ona nazaran tedbir almak gerektiğinin altını çizdi.
TABİBE BAŞVURMAKTA GEÇ KALINIYOR
Diyabet hastalarının birçoklarında var olan duysal nöropati nedeniyle ağrıları duymadıklarını anlatan Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, “Ağrı duyusu azalmış yahut büsbütün kaybolmuş şahıslar; sıcak soğuk, çarpma, vurma, ezilme üzere travmaları hissetmediklerinden çok kolay yaralanıyor ve bunlar için gerekli tedbir ve tedavileri almakta gecikiyor. En sık ayakkabı vurması ile kaynar su, soba, kalorifer üzere nedenlerle haşlanma ve yanmaya rastlanıyor. Bu yaralanma ve hasarlar oluştuğunda ise hastalar hiçbir şey olmamış üzere hayatına devam ediyor. Doktora ve hastaneye başvurmakta geç kalınıyor. Bu gecikme nedeniyle açık yara mikroplarla temas ederek, basitçe enfekte olabiliyor. Kılcal damar meseleleri nedeniyle ortaya çıkan beslenme-kanlanma zorluğu enfeksiyon denetimini zorlaştırıyor” tabirlerini kullandı.
“YAŞAM KAYBINA BİLE YOL AÇIYOR”
Diyabeti denetimsiz olan bireylerde bağışıklık yetmezliği ve bozukluğunun görülebileceğini söz eden Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, “Enfeksiyonla çaba etmesi gereken beyaz kan hücreleri olağandan çok daha sert ve hareketsiz olduğundan bağışıklık sağlama vazifesini gereğince yapamıyor. Sonuçta, nöropati ve damar sıkıntıları nedeniyle travmalara açık olan ayaklarda en ufak bir darbede dahi yara açılabiliyor. Vaktinde ve kâfi tedbir alınmazsa bu yaralar enfekte oluyor. Bu durum ayağın kesilmesine hatta ömür kaybına bile yol açabiliyor” diye konuştu.
DİYABET HASTALARINDA DÜŞME RİSKİ DE YÜKSEK
Diyabetik hastaların olağan bireylere oranla en az 20 kat daha çok düşme riski taşıdığını anlatan Prof. Dr. Baktıroğlu, “Bunun bir nedeni ise adalelerde çok erimeye bağlı olarak oluşan güçsüzlük. Hastalar ayakta durmakta, yürümekte zahmet çekiyor. Asıl kıymetli neden ise nöropati yüzünden “propriosepsiyon” yani ayakların uzay boşluğu içinde nerede olduğunu algılayabilme hissinin kaybolması. Ayaklar bir yere takıldığında, çarptığında hastalar bunu hissetmeyerek düşüyor. Bu da önemli yaralanmalara yol açabiliyor” diye konuştu.
TEDAVİDE BİRİNCİ BASAMAK, YARAYI TEMİZLEMEK!
Diyabetik ayak tedavisinin, konusunda uzman şahıslar tarafından yapılması büyük kıymet taşıyor. Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, ayaktaki yaranın tedavisinde “Yaranın üzerine ne koyalım?” değil, “Yaranın üzerinden ne alalım?” yaklaşımının yanlışsız olduğunu söyleyerek, şöyle bilgi verdi:
“Yaranın üzerine sürülen merhemler, birden fazla vakit hem ziyan veriyor hem de alerji yapabiliyor. Yaralı bölgeye bir şey sürmek yerine, yara üzerindeki tüm meyyit, makus, kirli dokuların uzaklaştırılması büyük değer taşıyor. Nasırlar ile boynuz halini almış sert, kalın tırnakların kesilmesi ve temizlenmesi gerekiyor. Basıya ve basınca neden olan her şeyin ortadan kaldırılması, yara güzelleşinceye kadar hastanın ayakları üzerine basmamasının sağlanması değer taşıyor. Alanında uzman doktorlar, gerekirse ayağın özel bir alçı içine alınarak, çift koltuk değneği yahut tekerlekli sandalye kullanılmasına karar verebiliyor. Yalnızca yaranın içindeki salgıyı emebilecek ve etrafını koruyacak bariyer kremler kullanılması öneriliyor. Sonrasında şayet ayakkabı giymesine müsaade verilecekse, hastanın ayağının kalıbı alınarak bası yapan yerlerin belirlenmesi ve buna nazaran ayakkabı hazırlanması gerekiyor. Diyabetik ayak yaraları ve öbür kronik yaraların tedavisinde kullanılan hiperbarik oksijen, negatif basınçlı yara kapama ve larva tedavisi üzere yardımcı sistemlerin kullanılması kararını birçok tabipten oluşan multidisipliner şuraların vermesi değer taşıyor. Maalesef bu ve gibisi yardımcı formüller ülkemizde gereğinden çok fazla kullanılıyor. Bunların, sırf uygun hastalarda ve hakikat formda uygulandığında tedaviyi kolaylaştırabildiğinin ise unutulmaması gerekiyor.”
DİYABETLİLER AYAKLARINI NASIL MUHAFAZALI?
‘Diyet ve hayat usulüne dikkat eden, diyabeti denetim altındaki bireylerin olağan popülasyona nazaran çok daha sağlıklı ve uzun yaşayabileceği unutulmamalı’ diyen Prof. Baktıroğlu, ayakları korumak için alınabilecek tedbirleri şöyle sıraladı:
“Öncelikle hastaların nöropati ve damar hastalığı istikametinden eğitilerek, takipte tutulmalı. Muayene sırasında ayakların kesinlikle çıplak denetim edilmesi de kıymet taşıyor. Diyabet hastalarının yün yahut naylon değil, pamuklu ya da merserizeden yumuşak çoraplar giymesi gerekiyor. Ayaklar nöropati yüzünden çok kuruduğundan günde birkaç kere yumuşatıcı krem sürmek de çok kıymetli. Ayakkabıların yumuşak, ayağı sıkmayan, rahat yürümeyi sağlayacak formda olması da alınabilecek tedbirlerden biri.”