Doğum, bayanın ömründe en acı veren olaylardan biri. Lakin travmanın milyonlarca yeni anne üzerinde bıraktığı uzun devirli tesirler hala gereğince dikkate alınmıyor.
Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (PTSD) çok gerilim, kaygı ve hüzünlü olayların akabinde yaşanan bir durum. Birinci Dünya Savaşı’ndan dönen askerlerde birinci teşhisler konmuştu. 100 yılı aşkın vakit geçse de PTSD hala savaşla ilişkilendirilen ve daha çok erkeklerin yaşadığı bir rahatsızlık olarak düşünülüyor.
Meğer dünyada milyonlarca bayan da doğum sonrası PTSD semptomları gösteriyor.
Doğum travmasını ağır yaşayan bayanlar, o andaki dehşet ve çaresizlik hislerini daha sonra da kabuslar, canlı anılar ve geçmişe dönüş halinde deneyim edip bunları hatırlatan olaylar karşısında panik, kaygı ve ıstıraba kapılabiliyor, o travmayı hatırlatan her şeyden kaçma, o mevzu hakkında konuşmama eğilimine girebiliyor.
Bu ağır semptomlara karşın doğum sonrası PTSD lakin 1990’larda resmi kabul gördü.
Dünya Sıhhat Örgütü bilgilerine nazaran, gebelik ve doğumla ilgili meselelerden ötürü dünyada her gün 803 bayan hayatını kaybediyor.
Doğum sonrasında kaç bayanın PTSD semptomları gösterdiğine dair fazla bilgi bulunmuyor. Bu sorunun 100 doğumdan 4’ünde ortaya çıktığı iddia ediliyor. 2003’te yapılan bir araştırmada da “travmatik doğum” yapan bayanların üçte birinde daha sonra PTSD ortaya çıktığı görüldü.
Dünyada her yıl 130 milyon bebeğin doğduğu düşünülürse bugün çok sayıda bayanın teşhis konmamış halde doğum sonrası PTSD sorunu yaşadığı iddia edilebilir.
PTSD riski ne vakit artıyor?
Doğum sonrası PTSD semptomları farklı formda ortaya çıkabiliyor. Doğum anının hafızada geri dönüş biçiminde ve tıpkı acı ve dehşet hissiyle daima yine yaşanması, kişinin kendisini tehdit altında hissetmesi, takıntılı davranış geliştirme yahut çok kaygı hissi gibi…
Uzmanlar, doğumun denetimli bir formda gerçekleşmediği kanısına kapılan, o sırada kâfi bakım ve takviyeden yoksun olan bayanların PTSD riskinin daha yüksek olduğunu söylüyor.
Doğumdan çok evvel diğer bir travma yahut depresyon yaşamış bayanlarda PTSD riskinin beş kat arttığı söz ediliyor.
Anıların depolanması sorunu
PTSD beyin ve hafızanın işleyişi ile ilgili denebilir. Olağanda anılar beynin hipokampus bölgesinde depolanır. Lakin travmatik bir olay yaşayan kişinin zihni, insanın evrim sürecinde gelişmiş ve kendisini etraftaki tehlikelerden müdafaasını sağlayan “savaş yahut kaç” reaksiyonu vermeye başlar ve beynin endişe ile ilgili kısmı olan amigdal bölgesi devreye girer. Bu ise anıların inançlı bir biçimde depolanması yerine beynin bu ilkel kısmında takılıp kalmasına neden olur.
Travma yaşanan anı hatırlatan bir olay, örneğin televizyonda doğum yapan bir bayan görmek, kişinin yine o anın tehlikesini canlı bir biçimde hissetmesine ve panik atak üzere fizikî reaksiyonlara neden olabilir.
PTSD semptomları gösteren eski askerlerin beynindeki sağ amigdal bölgesinin öbür insanlarınkine kıyasla yüzde 6 daha büyük olduğu görüldü. Bu bölgenin endişe hissinin denetimi ile kontaklı olduğu biliniyor.
Tıpkı durumun doğum sonrası PTSD yaşayan bayanlar açısından da geçerli olup olmadığı incelenerek kimlerin risk altında olduğu belirlenip geç teşhislerin önüne geçilebilir.
Teşhisi etkileyen faktörler
Teşhis konusundaki pürüzlerden biri de bayanların düzgün bir anne olmadıkları yahut bebeklerini sevmedikleri duygusu yahut izlenimi yaratma kaygısı ile bu mevzuda konuşmaktan çekinmesi.
Kimileri doğum travmasının feminist bir sorun olduğuna,