HEMODİYALİZ hastaları için ‘yaşam yolu’ olarak tanımlanan ve hayati değer taşıyan damar yolu için en emniyetli metodun kişinin kendi damarlarıyla yapılan otojen usul (AVF) olduğu belirten Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, “İşlemin hakikat hastaya gerçek vakitte yapılması gerekiyor” dedi.
Türkiye’de 70 bin civarında diyaliz hastası bulunuyor. Böbrek yetmezliğinin tedavisinde en çok kullanılan sistemin hemodiyaliz olduğunu belirten Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, değerli bilgiler verdi.
HASTALAR NEREYE BAŞVURACAKLARINI BİLMİYOR
Böbrek transplantasyonun, en uygun usul olmasına karşın çeşitli nedenlerle az sayıda beşere uygulanabildiğini söz eden Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, “Kateter takma usulü, acil ve mecburî durumlar dışında, yaratabileceği kıymetli komplikasyonlar açısından tercih edilmiyor. Periton diyalizi ise aslında âlâ, tercih edilen bir sistem olmasına karşın kullanım zorlukları nedeni ile gereğince kullanılamıyor. Hemodiyaliz hastaları için inançlı, düzgün işlev gören bir damar yolu girişi hayati kıymet taşıyor. Çünkü bedende biriken atık ve ziyanlı hususların bir makine tarafından temizlenmesi gerekiyor. Bu makineye girebilmek için haftada ortalama 3 gün, 4’er saat inançlı bir formda kullanılabilecek bir damar yoluna muhtaçlık duyuluyor. Bu halde uzun vadeli hemodiyaliz tedavisi alacak hastalarda arteriyovenöz fistül (AVF) açılması olarak tanımlanan bir cerrahi süreç uygulanıyor” diye konuştu. Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, kronik böbrek hastalarının hemodiyaliz tedavisi başlamadan evvel yaptırması gereken bu süreçle ilgili ne vakit ve nereye başvurmaları gerektiğini hala bilmediklerini söyledi.
ÜÇ FARKLI METOT KULLANILIYOR
İnançlı bir damar yolu için tercih ettikleri yollarla ilgili Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, şu bilgileri verdi:
“En riskli ve tercih etmediğimiz metot kateterler, en uygun ve tercih ettiğimiz ise kişinin kendi damarlarıyla yapılan yani otojen metottur. Otojen yapamadığımız durumlarda ya da yarı acil durumlarda ise sentetik greftlerden yararlanıyoruz. Yani, acil durumlarda kateterleri, yarı acil durumlarda sentetik damarları, diyalize girmek için birkaç ay vakti olduğunu düşündüğümüz, acil olmayan durumlardaysa da otojen usulü uyguluyoruz. AV fistüller mümkünse kullanılmayan kolda (genellikle sol) ve kolun ele yakın bölgesinde atardamar ile toplardamar ortasında bir ilişki kurularak yapılıyor. Atardamar ve toplardamar birbirine dikilerek, atardamar kanının toplardamara akması ve yüzeydeki bu damar içinden yüksek ölçüde akan kan nedeni ile kolaylıkla diyaliz yapılabilmesi sağlanıyor. AVF’lerde hastanın kendi damarları ile diyalize girebilmeleri için bu damarların genişlemesi ‘olgunlaşması’ gerekli olduğundan bu da ortalama 6 haftalık bir mühlet alıyor.”
Hastaların nizamlı nefroloji takipleri yaptırmaları gerektiğini ve acil duruma gelmeden birkaç ay evvel AVF’nin yapılmasının uygun olduğunu söyleyen Prof. Dr. Baktıroğlu, “Ancak hasta acil olarak geldiğinde kateter takmak zorunda kalıyoruz. Keza hasta çok fazla ameliyat geçirmiş ve AVF için uygun damar bulunamıyorsa tekrar kateter takmak mecburiyetinde kalabiliyoruz” dedi.
TOPLUMUN YÜZDE 15’İ KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ HASTASI
Türkiye’de 70 bin civarında diyaliz hastası olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu Türkiye’de toplumun yaklaşık yüzde 15’inde kronik böbrek yetmezliği bulunduğunu lakin insanların birçoklarının bunun farkında olmadığını hatırlattı. Baktıroğlu, “Bu hastaların nefrologlar tarafından takip edilmesi gerekirken, vaktinde tabibe ulaşılmadığı için ne yazık ki hastalarımızın değerli bir kısmı acil olarak başvuruyor ve kateter takılmak zorunda kalınıyor” diye konuştu.
DAMAR YOLU HAZIRLIĞI NE VAKİT YAPILMALI?
Hemodiyaliz için uygun bir damar giriş yolunun öncelikle hastanın kullanmadığı kolundan ve ele en yakın bölgesinden mümkünse el bileğinin çabucak üstünden yapılması gerektiğini belirten Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, asıl değerli mevzunun diyalize girecek hastalarda damar yolu hazırlığı için hakikat vakti belirlemek olduğunu anlattı. Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu mevzuyla ilgili şu bilgileri verdi:
“Hastaların ne vakit diyaliz tedavisine muhtaçlıklarının olacağını kestirebilmek çok sıkıntı. Bu nedenle nefroloji tabipleri tarafından yakın ve sık takip edilmeleri çok kıymetli. Kimi hastalarımıza damar yolu yapmakta geç kalındığı için kateter takmak zorunda kalıyoruz. Birtakım hastalarımıza da damar yolu açıyoruz ancak hastalık çok yavaş ilerlediği için diyalize muhtaçlık duyulmuyor. Hastalarımızın çoğunluğu 65 yaşın üstünde. Diyabet, hipertansiyon, kalp meseleleri üzere birçok yandaş hastalıkları olduğu için her şeyi evvelden öngörebilmek zorlaşıyor, hatta imkansız olabiliyor. Bu olumsuz durumu en aza indirmenin tek tekniği de hastanın nefrolog denetiminde olmasıdır.”
MUHTEMEL KOMPLİKASYONLARI ÖNLEMEK İÇİN
Hemodiyaliz hastalarında damar yolu açılması planlanırken mümkün komplikasyonları önlemek için mümkün olduğunca kateter takılmasından kaçınmak gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Selçuk Baktıroğlu, kelamlarına şöyle devam etti:
“Öncelik AV fistül olmalı. Bunun yanı sıra, mümkünse kolda (bacakta yapılan süreçlerde komplikasyon oranları çok daha yüksektir) ve omuzdan uzak, ele en yakın bölgede yapılmalıdır. Zira, dirsek önü bölgesi ve daha üst kısmına geldikçe komplikasyon riski çok daha fazla artıyor. Komplikasyon görülme sıklığı yaş ilerledikçe yandaş hastalıklar da arttığı için artış gösteriyor. Fakat ileri yaşlarda hastalığın ilerleyip son evreye gelmesi suratı da yavaşlıyor. Özetle yanlışsız hastaya yanlışsız vakitte gerçek sürecin yapılması gerekiyor.”
HASTA FERDÎ HİJYENİNE EHEMMİYET VERMELİ
Komplikasyonları önlemek için hastanın şahsî hijyenine kesinlikle kıymet ve öncelik vermesi gerektiğine dikkat çeken Prof. Dr. Baktıroğlu, kişisel hijyenine dikkat etmeyen hastalarda bilhassa infeksiyon başta olmak üzere komplikasyon oranlarının daha yüksek görüldüğünü anlattı. Sigara kullanmamak, bol su tüketmek, istikrarlı beslenmenin yanı sıra mümkün olduğunca olumsuz fikirlerden uzak durmak ve hayata bağlı kalmaya çalışmak da sürecin sağlıklı yürütülmesi açısından son derece ehemmiyet taşıyor.
– İstanbul