İstanbul ve Tekirdağ‘da onlarca kişi yedikleri ıspanaklardan zehirlendi.
Demirören Haber Ajansı (DHA), zehirli yabancı otların bulunduğu ıspanağın İstanbul Bayrampaşa’da bir toptancıdan çıktığının belirlendiğini duyurdu.
Toptancının ise ıspanağı Ankara Beypazarı’ndan aldığını söylediği belirtiliyor.
Beypazarı Ziraat Odası Başkanı Mustafa Ateş, “İşçiler, ıspanak toplarken büyük ihtimalle yabancı otları karıştırmış” dedi.
Mustafa Ateş, “Buradan 15 bin ton ıspanak gönderilmiş. Yabancı otlar yalnızca 150-200 kilo civarında ıspanağa karışmış. Ispanağın genelinde bu türlü bir ot yok, onlarla aslında olağanda gayret ediyoruz” diye konuştu.
Tezlerde ismi geçen bitkiler ortasında Türkiye’de en fazla merak edilenler güzelavrat ve adam otları oldu.
Ispanak zehirlenmelerinin sebebini, kaç kişinin etkilendiğini ve zehirlenmenin belirtilerini altı başlıkta derledik.
Ispanak zehirlenmelerinden kaç kişi etkilendi?
Pazar günü birinci olarak İstanbul’un Esenyurt ilçesinde ortaya çıkan ve sonra İstanbul’un farklı ilçelerinde görülen ıspanak zehirlenmesi hadisesi sayısının 44 olduğu açıklandı.
İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü tarafından yapılan birinci açıklamada, 44 kişinin 25’inin taburcu olduğu tabir edilmişti.
Şu ana kadar ıspanak zehirlenmesi nedeniyle hastanelere başvuran bireylerin hayati tehlikesinin bulunmadığı ve sürecin İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü, İstanbul Vilayet Tarım ve Orman Müdürlüğü ve İstanbul Valiliği tarafından takip edildiği açıklandı.
Akabinde bugün Tekirdağ’da da benzeri halde ıspanak zehirlenmesi olaylarının yaşandığı kamuoyuna yansıdı.
Tekirdağ Vilayet Sıhhat Müdürü Dr. Cengiz Becerir, ıspanak yedikten sonra rahatsızlanan 22 kişinin hastanelerde tedavi gördüğünü açıkladı.
Hastaneye kaldırılanlardan birinin Süleymanpaşa Sağlık Hak-Sen İlçe Başkanı Selim Kafadar olduğu ve Kafadar’ın süreksiz hafıza kaybı yaşadığı için tedavisinin sürdüğü bildirildi.
Ispanak zehirlenmelerinin sebebi ne?
Zehirlenmeye sebep olan ıspanaklardan numune alınarak inceleme yapıldığı ve patlıcangiller familyasından kimi otların zehirlenmelere sebep olduğu tabir edildi:
“Zehirlenme kuşkusu ile sıhhat kuruluşlarına müracaat yapanların eser satın aldıkları vilayetimizde, faaliyet gösteren satış noktalarından tahlil yapılmak üzere taze ıspanak, meskenlerden ise pişmiş ıspanak yemeği numunesi alınmıştır. Alınan numunelerin ileri tetkik sonuçlarında ıspanak içerisinde tespit edilen yabancı ottan kaynaklı ağır ölçüde atropin ve scopalamin unsuru tespit edilmiştir.”
“Zehirlenmeye ıspanaklara karışan patlıcangiller familyasından, atropin ve scopalamin içeren yabancı otların neden olduğu yapılan tahlillerle ortaya çıktığı görülmüştür. Vilayet Müdürlüğümüze ulaşan tüm ihbarlar değerlendirilmekte, hususla ilgili değişik ilçelerimizden sıhhat kuruluşlarına başvuranların ıspanak satın aldıkları işletmeler, resmi denetime tabi tutulmakta, numune alınmakta ve alınan numuneler laboratuvarlara gönderilmektedir.”
Açıklamada ayrıyeten vatandaşların ıspanak içerisindeki yabancı otları ayırmaları gerektiğine dair ihtar yapıldı.
Ispanak zehirlenmelerinin belirtileri ne?
Ispanak yemeğinin tekrar ısıtılıp yenmesine bağlı olarak da nitrit zehirlenmeleri görülebiliyor.
Sebzelerde muhakkak bir oran nitrat bulunuyor ve nitrat oranı zerzevatın tipine, mevsime, zerzevatın yetiştiği toprağa ve sulama şartlarına bağlı olarak değişiyor.
Ispanağın içerisindeki nitrat, ısıtıldığı vakit nitrite dönüşerek zehirleyebiliyor.
Nitrat zehirlenmesinin belirtileri ağız ve göz etrafında mavilik olarak ortaya çıkıyor ve bu duruma “Mavi Bebek Sendromu” ismi veriliyor.
Birçok besin zehirlenmesinde; mide bulantısı, kusma, ishal, karın ağrısı, ateş ve halsizlik belirtileri görülebiliyor.
Dünden bu yana basına yansıyan ıspanak zehirlenmesi örneklerinde ise, göz kararmasından süreksiz çeşitli belirtiler de söz edildi.
Zehirli otlar nasıl ıspanağa karıştı?
BBC Türkçe‘ye konuşan uzmanlar, ıspanağın üretim kademesinde yapılması gereken birtakım kontrollerde eksiklik olduğu için bu olayların meydana geldiğini söylüyor.
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası’ndan Muharrem Aksoy, “ıspanağın üretim sürecinde yaşanan kontrol eksikliği” sebebiyle bu olayların yaşandığını anlatıyor:
“Ispanak ve marul üzere hasat edildikten sonra rastgele bir süreç görmeden direkt çiğ tüketilebilen besinlerde üretim sürecindeki kontrol daha da değerli bir hale geliyor. Zira üretildikten sonraki evrelerden besine hiçbir süreç yapılmıyor, direkt hasattan sofraya geliyor.
“Maalesef Türkiye’de birincil üretim sürecindeki; tohum ya da fide, sulama, gübreleme, yabancı otlarla gayret ve ilaçlama üzere tüm süreçleri kapsayan üretim sürecinde kâfi kontrol yapılmıyor. Şayet bir eser raflara riskli bir formda geldiyse, raftaki müdahaleler her vakit kâfi olmayabiliyor.
“Ne yazık ki üretim sürecinde Tarım Bakanlığı tarafından yapılması gereken kontrolün yetersizliğinin sonuçlarını yaşıyoruz. Nasıl oluyor da bir ot bu kadar ıspanağa karışabiliyor ve bu kadar çok sayıda zehirlenmeye sebep olabiliyor?”
Aksoy, bu zehirlenmelerin tüketici haline kadarki süreçte yaşanan aksaklıklar sonucu meydana geldiğini savunuyor.
Türkiye Halciler Federasyonu Lider Yardımcısı Sedat Recep Toktürk ise halde bulunan bütün eserlerin künyeleri olduğunu ve kesilen faturalarda yer alan bu künye numarasından, üreticiye kadar ulaşmanın mümkün olduğunu söylüyor.
Zehirlenmelerin başka bir sebebi olabilir mi?
Zehirlenme hadiseleri arttıktan sonra çok sayıda toplumsal medya kullanıcısı Twitter hesaplarından, ıspanaktaki yabancı bir otun çarçabuk farkedilip ayıklanabileceğini söyleyerek resmi açıklamayla ilgili kuşkularını lisana getirdi.
BBC Türkçe’ye konuşan tarım müellifi Ali Ekber Yıldırım da ıspanağa zehirli otların karışmasının yanı sıra öbür sebeplerle de bu zehirlenme hadiselerinin meydana gelebileceğini söylüyor.
Yıldırım, bilhassa ıspanakta çok gübreleme sonucu açığa çıkan nitritin de zehirleyici tesirleri olabileceği vurguluyor:
“Ispanak genelde ayıklanır ve ayıklarken yabancı otlar ayrılır. Bu ailelerin hepsi mi ıspanağa karışmış zehirli otu gözünden kaçırdı? Bu eserlerin belirli bir bölgeden ya da üreticiden geldiği anlaşılıyor.
“Aşırı gübrelemeden kaynaklanmış olabileceği değerlendirmesi de yapılıyor. Örneğin Tarım Bakanlığı’nın bir kitapçığında ıspanağa ayrılan kısımda, çok gübreleme sonucu meydana gelen nitritin zehirleyici tesiri olabileceğine dikkat çekilir.
“Bir öbür sebep ise yanlış ilaçlama olabilir. Zira ıspanakta çok fazla ziyanlı haşere olmadığı için biber ve domateste olduğu üzere ‘ruhsatlı’ ilaç da yok. Yanlış bir tarım ilacı ya da kaçak bir ilaç kullanılmış olabilir. Muhtemelen önümüzdeki günlerde diğer bölgelerden de benzeri olaylar duyacağız.”
Güzelavrat ve adam otlarının özellikleri neler?
Ispanak zehirlenmeleriyle gündeme gelen hoş avrat otu, patlıcangiller familyasına ilişkin ve içinde bulunan “atropin” hususu nedeniyle çok zehirli bir bitki. Hasebiyle yalnızca uzmanlar tarafından hazırlanan ilaçların içerisinde kullanılıyor. En önemli zehirlenme belirtileri ortasında baş ağrısı, çok sonluluk, boğazda kuruluk ve susuzluk hissi, sayıklama ve hayal görme yer alıyor.
Güzelavrat otu, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi ile Güney’de Toroslar bölgesinde yetişiyor. Etli bir köke ve yarı çalı imajına sahip hoş avrat otu 180 cm kadar uzayabiliyor. Zehirli olmasına karşın süreç gördükten sonra güçlü bir ağrı kesici olarak kullanılabiliyor.
Tekrar patlıcangiller familyasından, atropin ve scopalamin içeren bir öbür bitki ise adam otu. Kökleri beşere benzediği için adam otu ismi verilen bitki Akdeniz ülkelerinde ve bilhassa Antalya etrafındaki boş tarlalarda yetişiyor. Ayrıyeten Ege ve Güney Anadolu’da da görülebiliyor. Geniş yapraklı ve makus kokulu olan bu bitkinin koyu yeşil yapraklı ve kırmızı bir elma üzere meyveleri bulunuyor.
