Kabızlık, epeyce sık rastlanan rahatsızlıklardan birisidir. Gündelik ömrün getirdiği gerilim, hareketsizlik ve makûs beslenme üzere etmenler kabızlığın artışına yol açmaktadır. Aslında kabızlık bir hastalık değildir; altta yatan diğer bir durum ya da hastalığın sonucu ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Birden fazla kişi tarafından fazla lisana getirilmese de kabızlık, ömür kalitesini etkileyen değerli bir halk sıhhati problemidir. Pekala kabızlığa ne âlâ gelir? Kabızlık nasıl geçer? Kabızlık neden olur? Kabızlığa yeterli gelecek yiyecekler nelerdir? Sizin için araştırdık. Kabızlıkla ilgili her şey haberimizde yer alıyor.
KABIZLIK NEDİR?
Kabızlık, bağırsak hareketlerinin yavaşlaması nedeniyle haftada üç yahut daha az sayıda dışkılama durumuna verilen isimdir. Dışkılama zahmeti, dışkının tam boşalamaması, ağrılı dışkılama ve şişkinlik üzere olumsuz durumlara sebep olan kabızlık, bağırsak bozuklukları ortasında yaygın olarak görülür. Kabızlık bazen tıkayıcı bazen de bağırsak hareketlerinde yavaşlama olarak yaşanır.
KABIZLIK TANISI NASIL KONUR?
Kabızlık şikayetiyle bir sıhhat kuruluşuna başvurduğunuzda hekiminiz size birtakım sorular sorar. Bu sorulara nazaran sıralanan belirtilerden en az üç tanesi tespit edilirse, kabızlık tanısı konur.
• Haftada 3 kereden az büyük abdeste çıkma
• Yumuşak dışkılama için laksatif ismi verilen kabızlık ilacı kullanımına ihtiyaç duyuluyorsa
• Tüm dışkılamaların; en az %25’i zorlanarak yapılıyorsa
• %25’inden fazlasında bağırsak tam boşalmıyorsa
• En az %25’inde sert dışkı bulunuyorsa
• %25’inden fazlasında makatta gerginlik hissi hissediliyorsa
• En az %25’inde el ile boşaltıma dayanak ihtiyacı duyuluyorsa
• Şahısta “irritabl bağırsak sendromu” ismi verilen rahatsızlığın bulunmuyorsa
Kabızlık sıkıntısının altında yatan nedenin bulunması için dışkı incelemesi ve kan testleri yapılabilir. İleri teşhis gerekiyorsa kolonoskopi ismi verilen ve ucunda kamera bulunan kanül yardımıyla kalın bağırsakların incelenebilir. Kolonoskopi yapılamıyorsa ultrason ve röntgen çekilir.
KABIZLIĞA NE ÂLÂ GELİR? KABIZLIK NASIL GEÇER?
Kabızlık tedavisinde başarılı olunabilmesi için önceliklerahatsızlığın oluşmasını sağlayan yiyecekler öğrenilmeli ve bunlardan uzak durulması gerekir. Kabızlık meselesinin giderilmesinde yardımcı olan armut, kayısı, erik üzere meyvelerin tüketimini artırmak kıymetlidir. Beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmekler tüketilmeli ve bol ölçüde su içilmelidir.
Bebeklerde kabızlık sorunu için karınlarına bebek yağıyla sistemli masaj yapmak, çeşitli idmanlar yaptırmak rahatsızlığın giderilmesinde yardımcı olur. Ek besin alan bebeklere posalı meyve püreleri yedirilebilir, çorbalarına zeytinyağı ekleyebilirsiniz. Daha büyük çocuklarda kabızlığa ne düzgün gelir merak edenler için yeniden posalı meyve ve sebzelerin yanı sıra tam tahıllı ekmeklerin tüketilmesi tavsiye edilir.
Ilık bitki çaylarına bal karıştırarak içmek ve kuru erik/kayısının kaynatılarak suyunu tüketmek öbür kabızlık tahlilleri ortasında sayılabilir. 1 yaşından küçük bebeklerde bal ölümcül sonuçlara yol açabileceği için katiyetle kullanılmamalıdır. Kabızlığa uygun gelen yiyecekler ortasında kabuklu elma, ıspanak, lahana, incir, pırasa, zeytinyağı, üzüm, brokoli, keten tohumu ve yulaf ezmesi de yer alır.
KABIZLIK NEDEN OLUR?
Kabızlığın nedeni birçok vakit tam olarak tespit edilemese de kabızlığa yol açan sebepler vardır. Bu sebepler ortasında en sık görülenler kâfi sıvı alımının olmaması, lifli besinler açısından yoksul diyet ve hareketsiz ömür sayılabilir. Dışkılama zorluğu olarak tanımlanan kabızlığın başlamasında sindirim sistemi hastalıklarıyla birlikte sıhhatsiz beslenme ve diyet alışkanlıkları, hareketsiz hayat, ilaç kullanımı üzere faktörler bulunmaktadır. Kabızlık neden olur sorusuna verilebilecek başka yanıtlar şu halde sıralanabilir:
• Tuvalet muhtaçlığını ertelemek
• Katı besinler tüketmek
• Fazla inek sütü tüketmek
• Rektumda ya da kolonda darlık yahut tıkanıklık
• Rektum ya da kolon etrafındaki sonlara ilişkin anormallikler
• Hormonal hastalıklar
• Dışkılamada rolü olan kaslara ilişkin fonksiyonel bozukluklar
• Bağırsak hareketlerinde yavaşlamaya neden olan çeşitli metabolik ve sindirim sistemi hastalıkları
• Crohn ve divertikülit üzere iltihapla seyreden bağırsak hastalıkları
• Bağırsaklarda tıkanıklığa yol açan polipler ya da kitlesel oluşumlar
• Hormonal istikrar değişiklikleri
• Çeşitli ilaçlar (Lityum, antipsikotikler, birtakım antidepresan ilaçlar, kimi epilepsi ilaçları, demir ilacı) formunda sıralanır.
• Gebe olanlarda kabızlık daha sık görülmektedir. Bunun nedeni gebelikte salgılanan hormonlardır. Yeniden gebeliğin son periyotlarında büyüyen rahmin, bağırsağın rektum ismi verilen son kısmına baskı yapması bir diğer kabızlık sebebidir.
KABIZLIK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kabızlığa birçok vakit öteki belirtiler de eşlik edebilir. En sık görülen belirtiler ortasında dışkıda sertlik, dışkılama zahmeti, karın ağrısı, iştahsızlık, karında şişlik, dışkıda kan ve halsizlik bulunur. Bunların dışında kronik olarak kabızlık çekenlerde hemoroid ya da basur ismi verilen rahatsızlık meydana gelebilir. Basur, makat etrafındaki damarlarda genişleme meydana gelmesidir. Bu rahatsızlıkta anüs etrafında kaşıntı, şişlik ve ağrı da yaşanır. Kabızlık belirtileri; dışkının çok sert olması, çok az olması, dışkının zorlanarak çıkarılması ve sıklığının az olmasıdır.
KABIZ OLUNCA NE YAPILMALIDIR?
Ömür şartları ve beslenme formları; bayan, erkek, bebek, çocuk ve yetişkinlerde kabızlık rahatsızlığının yaşanmasına neden olabilir. Şişkinlik üzere rahatsızlıklara sebep olan ve ömür kalitesini olumsuz etkileyen bu duruma uygun gelen besinlerin dışında kabızlığa güzel gelen ilaçlar da bulunmaktadır. İleri derecede kabızlık gören kişinin ilaç kullanması gerekebilir. Şayet kabızlık uzun sürüyorsa bu durumun altında önemli sıhhat sorunları yatıyor olabilir. Kabızlıkla birlikte karın ağrısı, kilo kaybı, makattan kan gelmesi üzere belirtilerin yaşanması durumunda kolonoskopi ve laboratuvar testleri ile bu meseleye sebep olan nedenler araştırılmalıdır.
KABIZLIK TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Kabızlık tedavisi için öncelikle aşağıdaki sebepler saptanmaya çalışılır. Sebep saptanmışsa öncelikle o belirtinin tedavi edilmesi gerekir. Ancak birçok durumda kesin bir sebep bulunamaz. Kabızlık tedavisi için beslenme ve hayat usulü değişikliklerinden fazla bir ekip ilaçlar da kullanılır. Şiddetli kabızlık varsa tedavide sodyum fosfat, magnezyum tuzları ve laktuloz kümesi ilaçlar kullanılabilir. Lavman ve fitil öteki tedavi seçenekleri ortasındadır.
KABIZLIĞA NEDEN OLAN YİYECEKLER NELERDİR?
Kabızlığa yol açtığı bilinen kimi yiyecekleri olabildiğince tüketmekten kaçınmak ya da bu yiyecekleri mümkün olduğunca sonlandırmak gerekir. Bu yiyecekler muz, makarna, pirinç lapası, pilav, fazla süt tüketimi formunda sıralanabilir.
Beslenme tertibine ve hareketli hayat biçimine dikkat edilmiş olmasına karşın hala kabızlık sorunu yaşanıyorsa, kabızlık tedavisi için kesinlikle doktora gitmek gerekmektedir.
KABIZLIĞA DÜZGÜN GELEN YİYECEKLER NELERDİR?
Kuru meyveler: Sabah kahvaltısından evvel kuru kayısı, incir, erik ile mürdüm eriği yemek ve üzerine ılık su içmek bağırsakları çalıştırır. Bu besinler sabahları aç karnına tüketildiği vakit daha tesiri artmaktadır. Ayrıyeten kuru meyveler çiğ olarak tüketilebileceği üzere hoşaf olarak da tercih edilebilir.
Su: Rastgele bir sebepten dolayı su tüketimi sınırlandırılmadıysa, kabızlık periyodunda kâfi ölçüde su içmeye dikkat etmeniz gerekmektedir. Bu değerli alışkanlığı erteleyenler, alarm kurarak kendilerine su içmeyi hatırlatabilir.
Keten tohumu: Yoğurda katılarak da tüketilebilen keten tohumu, kabızlığa yeterli gelen besinlerden birisidir.
Beyaz et: Et tüketileceği vakit kırmızı et yerine beyaz et yahut balık eti tercih etmek bağırsakları rahatlatmaya yardımcı olur (yüksek ölçüde kırmızı et bağırsakları zorlayıcı bir tesir oluşturabilir).
Lifli besinler: Baklagiller, pancar, pırasa, ıspanak, lahana, kızılcık, kereviz, keten tohumu üzere lif bakımından varlıklı besinlerin tüketilmesi bağırsakların harekete geçmesine yardım eder. Elma, üzüm, avokado, erik üzere lifli ve kabızlığa düzgün gelen meyveler, kabızlık çeken şahıslar tarafından tüketilmelidir.
Zeytin, zeytinyağı ve kekik: Zeytin, üzerine dökülen kekik ve zeytinyağı ile tüketildiğinde kabızlık meselesini gidermenize yardımcı olacaktır. Zeytinyağı bağırsaktan yiyecek geçişini sağladığı için aç karnına 1 tatlı kaşığı zeytinyağı tüketmek sıhhatiniz açısından yararlıdır.
Lakin kabızlığa uygun gelen bu yiyecekleri uzun müddet tüketmeniz ve çoka kaçmanız, bağırsağınızın bağışıklık kazanmasına ve olağan şartlarda dışkılayamamasına sebep olabileceği için çoka kaçmadan kullanmanız tavsiye edilir.