Hükümet, kent hastanelerini “sağlıkta dönüşümün ikinci ayağı” olarak nitelendiriyor. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, bu hastanelerin artık devlet bütçesiyle yapılabileceğini açıkladı. Koca’nın açıklaması sonrası, kamu-özel paydaşlığıyla yapılan şehir hastanelerinin Sağlık Bakanlığı bütçesindeki payı ve işleyişiyle ilgili tenkitler yine gündeme geldi. Kent hastaneleriyle ilgili son durumu inceledik.
“Şehir Hastanesi’ni kullandım, çok hoş yapmışlar yıldızlı otel üzere. Yalnız kolay gidilmiyor, 2, 3 minibüs değiştirmek zorunda kalıyorsunuz. Taksiyle gitmek mümkün fakat biraz değerli. Oraya gitmek baya bir külfet gerektirir.”
Mersinli Fethi Özdemir, kent merkezinden yaklaşık 9 kilometre dışarıya yapılan ve 2017’de hizmete açılan Mersin Kent Hastanesi’ni “otel gibi” diye tanımlıyor ve “hizmetlerinden şad kaldığını” anlatıyor.
Lakin hastaneye ulaşımın ve randevu almanın problemli olduğunu söylüyor.
1300 yataklı Mersin Kent Hastanesi’nde, başka kent hastanelerinde olduğu üzere koridorlarda vazifeliler bekliyor ve gideceği yeri bulmaya çalışan hasta ve ziyaretçilere yol gösteriyor.
Mersin’de fikrini sorduğumuz, kent hastanesini kullanan hastaların birden fazla hizmetten şad. Lakin birçok kişi ulaşım için harcanan vakitten ve randevu almanın zahmetinden şikayetçi.
Şehir hastanesi açıldığı için şehir merkezindeki Mersin Devlet Hastanesi ve Kadın, Doğum ve Çocuk Hastanesi kapatıldı. Bu sebeple özel hastane dışında tek seçenek, kent hastanesi.
Türkiye genelinde bugüne kadar kamu-özel ortaklığıyla 10 şehir hastanesi açıldı. Bu hastanelerin bulunduğu şehirlerdeki birçok devlet hastanesi de, Mersin’deki üzere, kapatıldı.
İmali devam eden 8 kent hastanesinin 2020’de, bir hastanenin de 2021’de açılması planlanıyor.
Sağlık Bakanı Koca: 10 şehir hastanesi genel bütçeyle yapılacak
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 12 Kasım’da Sıhhat Bakanlığı bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Kurulu toplantısında, şu an ihale kademesinde olan 10 yeni kent hastanesinin “genel bütçe kaynaklarıyla” yapılacağını açıkladı:
“Genel bütçe kaynaklarıyla 6 bin 100 yatak kapasiteli 3 şehir hastanesi için proje ihale ilanına çıkılmıştır; genel bütçe kaynaklarıyla, onun altını çiziyorum.”
Sıhhat Bakanlığı, komitede Bakan Koca’nın yaptığı açıklamayla ilgili sorularımıza cevap vermedi.
Bunun yerine bizi, Bakan Fahrettin Koca’nın 16 Kasım’da sıhhat muhabirlerinin sorularına verdiği karşılığa yönlendirdi:
“Belli bir deneyime sahip olduğumuz için bundan sonrası için genel bütçeden yapılabilirliğini düşünüp bu deneyimle birlikte kendi imkanlarımızla yapmayı planladık.
“İlave 10 hastanenin 3 tanesi için biz geçmiş periyotta 2 aylık vakit diliminde proje ihalelerine çıktık. Ordu, Sakarya ve Sancaktepe. Ek 7 hastane için de önümüzdeki birkaç ay içinde, var olan ihaleleri iptal edip proje ihalelerine çıkmış olacağız.”
Bu değişimin sebebini, kent hastanelerine yönelik tenkitler ve kamu-özel iştirakinin maliyetini inceledik.
|
Kamu-özel ortaklığının Sağlık Bakanlığı bütçesine yükü ne kadar? |
|
|---|---|
|
2018 – yüzde 6,6 |
2018’de Sıhhat Bakanlığı’na bütçeden ayrılan ölçü 37 milyar 571 milyon 386 bin TL idi. Birebir yıl Kent Hastaneleri için bakanlığın bütçesinden ayrılan ödenek 2 milyar 544 milyon TL idi. |
|
2019 – yüzde 12,4 |
2019 bütçesinde ise Sıhhat Bakanlığı’na 48 milyar 437 milyon 276 bin TL ayrıldı. Tekrar 2019’da Kent Hastaneleri için bakanlık bütçesinden ayrılan hisse 6 milyar 150 milyon TL oldu. |
|
2020 – yüzde 18 |
2020 için Plan ve Bütçe Komitesi’nde kabul edilen fakat şimdi TBMM’ye gelmeyen Sağlık Bakanlığı bütçesi ise, 58 milyar 876 milyon TL. Buradan Kent Hastaneleri için ayrılan ödenek, 2017’den bu yana olduğu üzere artarak 10 milyar 610 milyon TL olarak planlanıyor. |
Bütçe bu haliyle TBMM’de kabul edilirse, 2018’de yüzde 6,6 olan Şehir Hastaneleri’nin Sağlık Bakanlığı bütçesi içindeki payı, 2020’de yüzde 18’e çıkmış olacak.
Bu ödeneğin içinde, Kent Hastaneleri’ni yapan özel şirketlere ödenen “kullanım bedeli” yani kira ile, hastanelerin içinde verilen hizmetler için ödenen fiyat var.
Kira, hastaneyi yapan ortaklara 25 yıl boyunca ödenecek.
Laboratuvar, radyoloji, görüntüleme, fizik tedavi ve kemoterapi üzere hizmetlerin yanı sıra yemek, paklık, bakım-onarım üzere hizmetler de, bu ödeneğin yaklaşık yarısını oluşturuyor.
Sağlık Bakanı Koca, 2020 bütçesindeki 10,2 milyar TL’nin içinde, kullanım bedelinin yani ödenecek kiranın 5 milyar TL’nin üzerinde olduğunu açıkladı.
Koca, bugüne kadar hizmet bedeli ödenerek alınan kemoterapi ve fizik tedavi hizmetlerinin de bundan sonra devlet tarafından sağlanacağını, yeni yapılan kent hastanelerinin kontratlarına de bu formda yansıyacağını söyledi.
Fakat bugüne kadar kamu-özel iştirakinde yapılan kent hastanelerinin kontratlarında, hizmet bedelinin 5 yıl boyunca ödenmesi, 5 yıl sonra hizmet alımı için tekrar ihaleye çıkılması koşulu var.
Mersin Tabip Odası’na nazaran, Mersin Kent Hastanesi’nin aylık kira bedeli 11 milyon lira. Her ay güvenlik, paklık, yemek, laboratuvar, radyoloji üzere hizmetler için ödenen fiyat de 30 milyar TL.
Mehmet Antmen, “Bütçeden yüklenici firmaların, memleketler arası şirketlerin cebine gidiyor. Birebir firma Toros Devlet Hastanesi’ne de yemek hizmeti veriyor Kent Hastanesi’ne de. Kent Hastanesi’ne 13 TL’ye Toros’a 6,5 liraya veriyor” diyor ve Tabip Odası olarak kent hastanelerinin devlet bütçesiyle yapılacağına yönelik açıklamayı olumlu karşıladıklarını, lakin sıhhat hizmetlerinin daha elverişli olması için bunun kâfi olmadığını söylüyor:
“Bugüne kadar yapılmış 9 hastanenin de bir an evvel kamulaştırılması lazım, bütün hizmetlerinin kamu eliyle sağlanması gerekir ki, bir yere para aktardığı vakit halkın sıhhati için harcanmış olsun, taşeron firmanın eline gitmesin bu para.”
Yatak sayılarında ne kadar artış oldu?
Bugüne kadar 10 şehir hastanesi açıldı.
Sağlık Bakanlığı verilerine göre bu hastanelerin yatak kapasitesi 13 bin 423.
Fakat bu, Türkiye’de yatak kapasitesinin de birebir sayıda arttığı manasına gelmiyor.
Artan yatak sayısı 13 binden çok daha az zira kent hastanelerinin açıldığı kentlerde çoğunlukla devlet hastaneleri ya da Sıhhat Bakanlığı’na bağlı ve devlet bütçesiyle hizmet veren öbür hastaneler kapandı. Bu hastanelerdeki taşınabilir tıbbi materyaller ve çalışanlar, kent hastanelerine taşındı.
Adana’da açılan 1550 yataklı şehir hastanesi hizmet vermeye başladığında, 750 yataklı Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi kapatıldı.
Mersin’de de 1300 yataklı şehir hastanesi açılırken 613 yataklı Devlet Hastanesi ve 306 yataklı Kadın, Doğum ve Çocuk Hastanesi kapandı.
Isparta’da açılan kent hastanesinin yatak kapasitesi 755, kapatılan Devlet Hastanesi 600 ve Kadın, Doğum ve Çocuk Hastanesi 160.
Yozgat’ta da toplam 1075 yataklı dört devlet hastanesinden biri kapanırken, 475 yataklı şehir hastanesi açıldı.
Kayseri’ye 1607 yataklı şehir hastanesi açıldı. 1489 yataklı Eğitim ve Araştırma Hastanesi de kent hastanesine taşındı.
Manisa Devlet Hastanesi’nin kardiyoloji, bayan ve çocuk kısımları, 558 yataklı kent hastanesine taşındı.
Elazığ’da 1700 yataklı Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin kimi kısımlarıyla Ağız ve Diş Sağlığı Hastanesi, 1038 yataklı kent hastanesine taşındı.
1081 yataklı Kent Hastanesi’nin açıldığı Eskişehir’de Yunus Emre Devlet Hastanesi’nin kardiyoloji, onkoloji, nükleer tıp, radyasyon ve yanık kısımları Kent Hastanesi’ne bağlandı.
Bursa’da kentin 20 kilometre dışına yapılan 1355 yatak kapasiteli şehir hastanesi açıldığında da, şehrin merkezindeki devlet hastanesi, 163 yataklı Zübeyde Hanım doğum konutu ve 100 yataklı Turan Akyol göğüs hastalıkları hastanesi kapandı.
Ankara’da açılan 3704 yataklı Bilkent Şehir Hastanesi, kentteki birçok hastanenin kapanması ve uzman hekimlerin buraya kaydırılması sonrası, birçok hastanın tek seçeneği haline geldi. Ankara’da Atatürk Eğitim ve Araştırma, Numune Eğitim Araştırma, Dışkapı Eğitim Araştırma, Yüksek İhtisas Eğitim Araştırma hastaneleri de dahil 13 hastane kapatıldı.
Son beş yılda kent hastaneleri dışında yalnızca devlet bütçesiyle açılan ya da genişletilen hastanelerle birlikte yeni yatak sayısı ise 31 bin 96 oldu.
Hastanelerin kapatılması, kentlerin farklı bölgelerine dağılmış hastanelerdeki uzman hekimlerin da tek bir hastanede toplanması sonucunu doğurdu. Bu da, hastaların büyük oranda kent hastanelerine yönelmesine yol açtı.
Sağlık Bakanı Koca, bunun sebebini “tek bir yerde hizmet almak” olarak açıklıyor:
“Şehir hastaneleri yalnızca bir hastane değil, alanında özelleşmiş çok sayıda hastanenin bir ortada olduğu hastane kentleridir. Maksadımız, bu hastanelere başvuran hastaların sıhhatle ilgili problemlerinin tamamını bir merkezde sonuçlandırmaktır.”
Ancak Türkiye Tabipleri Birliği, Dünya Sıhhat Örgütü’nün araştırmalarını hatırlatarak, 600 yataktan fazla kapasiteli hastanelerin verimli çalışmadığı, hastalarla birlikte hekimlerin da zorluk yaşadığı görüşünde.
BBC Türkçe‘ye konuşan Mersin Tabip Odası Başkanı Mehmet Antmen de, Mersin’de daha fazla yatak muhtaçlığı olduğunu lakin bunun, kentin ulaşımı kolay olmayan tek bir yerine toplanmasının yanlış olduğunu söylüyor:
“Hastalar için sıkıntı oluyor ancak temel zorluk çalışanlar için, hekimler için. Bir genel cerrahi servisinden uzmanın acile gitmesi 15-20 dakikayı alıyor. Bu bir hastanenin randımanını düşürür, bir de elektriği suyu düşündüğünüzde boş yere harcanan güç de çok fazladır büyük hastanelerde.
“Yatak sayısı 400 arttı lakin hepsi birebir noktada olduğu için kullanım kolaylığı yok hiçbir formda. Üçe bölünüp Toros’ta Mezitli ve Yenişehir’de en az 400-500 azamî 600 yataklı birer hastane daha kesinlikle açılması gerekiyor ki beşerler o sıhhat hakkına ulaşabilsinler.”
Bakan’ın açıklamasına nazaran üretimi süren 9 kent hastanesinin yatak kapasitesi ise toplamda 14 bin 992. Bu kentlerde mevcut hastaneler için yapılacak düzenlemeler ise şimdi bilinmiyor.
Çalışanların ‘iş yoğunluğu‘ kasveti, hastaların ‘çok ileri tarihli randevu‘ şikayeti var
Vilayetteki ve etrafındaki hastaların çoğunlukla kent hastanelerine gitmesi ya da bir evrede yönlendirilmesi, yoğunluğa sebep oluyor. Bu da hastaların gün içinde tedavi olabilmesi için sabahın çok erken saatlerinde hastaneye gitmesini gerektiriyor.
İleri tarihli randevu almak da zorlaşıyor. Bursa, Eskişehir, Adana ve Mersin’de görüştüğümüz hastalar, bilhassa röntgen için en az bir ay sonraya randevu verildiğini söylüyor.
Merkezi Doktor Randevu Sistemi’nden (MHRS) alınan ileri tarihli randevular, yoğunluk sebebiyle 10 dakikalık bir müddet için veriliyor.
Mehmet Antmen’e nazaran hekimlerin her bir hastaya yalnızca 10 dakika ayırması, teşhis konması için radyolojiye sıkça başvurmaları sonucunu doğuruyor:
“Elle muayene, hastaya dokunarak yaptığımız muayeneler günde 72 hasta baktığım için vakit ayıramıyorsam, hastanın hastalığını atlarsam diye endişeleniyorsunuz. O vakit da MR, tomografi, laboratuvar röntgen ne varsa istiyorsunuz.
“Dünya Sıhhat Örgütü bir hastaya 20 dakika vakte ayıracaksınız diye buyruk veriyor adeta, önermiyor.”
Sağlık Bakanı Koca, komisyon toplantısında 10 dakikalık randevulara gelen tenkitlere cevap verirken “Gönül ister ki on beş hatta yirmi dakikada bir olsun” dedi ve “Hekim sayımız her geçen yıl arttığı sürece bu dediğimiz oranlara erişmemiz kolaylaşır” diye ekledi.
‘Yatak kapasitesinin fazla olması kullanışlı değil‘
Dünya Sıhhat Örgütü, farklı tabipler ve uzmanlarca yapılan araştırmaların yer aldığı yayınlarında, 200-400 ve 400-600 yataklı hastanelerin, bulunduğu ülkeye ve şartlara nazaran ekonomik manada en verimli hastaneler olabileceğini belirtiyor.
Fakat 600 yataktan daha fazla kapasitesi olan hastanelerin hizmet manasında verimli olmadığını, “daha fazla yatağın çoğunlukla daha güzel sıhhat hizmeti manasına gelmeyebileceğini” yazıyor.
Doktor ve diğer sağlık çalışanlarının sayısının ve hastane içindeki imkanların da yatak sayısıyla orantılı olması gerektiğine, bu kurallarda dahi 600’den fazla yatağı olan hastanelerin en fazla maddi kayba uğrayan hastaneler olabildiğine de makalelerinde yer veriyor.
Kent hastanelerinde yatak kapasitesinin fazlalığı ve hastanelerin büyüklüğü, Türk Tabipleri Birliği’ne nazaran, birinci etapta, acilde sedyeyle hasta taşınması dahil kimi sıkıntılar yarattı. Fakat bu problemler yüklenici firmayla yapılan görüşmeler sonrasında büyük oranda çözüldü.
Hastane içinde kullanılmaya başlayan taşıma araçları, tahlil için en tesirli sistemlerden biri oldu. Fakat araçların getirdiği ek mali yükün ne kadar olduğu tam olarak bilinmiyor.
Ulaşım zorluğunu ve hastanelerin büyüklüğünün yarattığı sıkıntıları, Sağlık Bakanı Koca da kabul ediyor:
“Biz kent hastanelerinde bir grup meseleler yaşamıyor muyuz? Yaşıyoruz. Bilhassa büyüklükleriyle ulaşım sorunu daha çok karşımıza çıkıyor ancak her geçen gün bunu çözmek için bir uğraş içerisindeyiz.
“Şehir hastanelerinde hastaneler ortası iç ulaşım konusunda da birinci günlerde aksaklıklar olabilmekte lakin hem dışında hem içinde ulaşım araçları kullanım alışkanlıklarının geliştirilmesi, öngörülemeyen kimi noktalara destekler yapılması yoluyla bu problemleri aşmaya çaba ediyoruz.”
Şehir Hastaneleri’ne hasta garantisi verildi mi?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Haziran 2018’de katıldığı bir televizyon programında gazetecilerin sorularını yanıtlarken, uzman doktor sayısının ve yatak kapasitelerinin artırılacağını, böylelikle yurt dışından gelenlere de buralarda hizmet verilebileceğini belirtip “Şehir hastanelerinin inşallah müşterisi artacak” dedi.
Bu açıklama, muhalefet partili milletvekillerinden reaksiyon aldı.
Hem muhalefet partileri hem Türk Tabipleri Birliği, kamuyla iştirak yapan bu şirketlere “doluluk oranı garantisi verildiğini” ve yoğunluğun bu sebeple arttığını, devlet hastanelerinin kapatılarak tüm uzmanların bu sebeple kent hastanelerine aktarıldığını savunuyor.
Hastanelerin “halkın gereksinimleri için değil, sıhhat turizmini artırmayı düşünerek yapıldığını” söylüyorlar.
Mersin Kent Hastanesi’nin açılışına katılan dönemin Sağlık Bakanı Recep Akdağ, şehir hastanelerinin Afrika, Orta Doğu, Orta Asya ve Avrupa’dan hastaları ağırlayacağını belirtmiş ve “Burada hem olağan tek kişilik odalarımız, hem suit hem de grand suit odalarımız var. Buraları bir taraftan sıhhat turizminde kullanabileceğiz ya da Türkiye’de en gereksinimi olanlara kullanabileceğiz” demişti.
Sağlık Bakanı Koca, 2020 bütçesinin görüşüldüğü komite toplantısında garanti verilip verilmediğine yönelik soruları yanıtladı.
Hasta sayısına yönelik bir garanti verilmediğini, fakat “miktara bağlı hizmetlerde yüzde 70 eşik pahası koyulduğunu” söyledi:
“Ne acil hizmetlerde, ne poliklinik muayenelerinde, ne yatan hastada ne de ameliyatta rastgele bir taahhüt ve garanti kelam konusu değildir.
“Peki ne var? Ölçüye bağlı hizmetlerde var. Ölçüye bağlı hizmetlerde de biz olağanda kendi hastanelerimizde laboratuvar ve görüntüleme ve gibisi hizmetleri satın almıyor muyuz ve burada KİK (Kamu İhale Kurumu) kapsamında yüzde 80 eşik bedeliyle almıyor muyuz? Kent hastanelerinde bu yüzde 80 yüzde 70 olarak uygulanıyor.”
Başhekimler neden çok sık değişiyor?
Kent hastanelerinde sorun yaratan bir durum da, Türk Tabipleri Birliği’nin ‘Şehir Hastaneleri’ kitabına nazaran, işletmecilerin sıhhat hizmetleri tecrübesi olmaması ve başhekimlerin kelam hakkı olmaması.
Kitaba nazaran birinci basamakta daha sık görülen sıkıntılar vakitle çözülüyor fakat hastanenin eksikleri ya da gereksinimleri kelam konusu olduğunda, başhekimin yüklenici firmayı ikna etmesi hala vakit alıyor.
Başhekimlerin bu sebeple sorunlar yaşadığı ve birtakım kent hastanelerinde başhekimlerin vazifeye geldikten kısa mühlet sonra istifa ettiği bilgisine de kitapta yer veriliyor.
Şubat 2017’de açılan Mersin Kent Hastanesi’nde bugüne kadar 4 defa başhekim değişti.
Mersin Tabipler Odası Başkanı Antmen, bu durumun Mersin’e özel olmadığını söylüyor:
“Taşeron eliyle her iş yaptırılıyor. Güvenlik, yemek, temizlik… Bunlar tıbbi şeyler değil lakin radyoloji, radyolog, onkoloji, laboratuvar hizmetleri, bunların hepsi şirketler eliyle verilen hizmetler. Hiçbir şey başhekimliğin yetkisinde bile değil. Bir doktor bir serviste bir şeye gereksinim duyduğu vakit direkt taşeron firmanın yetkilisiyle görüşmek zorunda kalıyor.
“Başhekim dayanmıyor zira bir yetkisi yok. Bir ihale yapılıyor imzalayacaksın deniliyor. Gereksinim, ihaleye çıkılmış, 3 ay sonra yöntemsiz yapılmış diye icra çıkılıyor başhekime. 6 ay sonra bakıyor ki oradaki imza memuru dışında hiçbir şey değilsin, istifa edip gidiyorlar. Şu anda maaşına haciz gelmemiş yönetimci yok Mersin Kent Hastanesi’nde.”
