Çin’de ortaya çıkan yeni virüs binlerce kişiyi etkiledi, 100’den fazla kişinin vefatına neden oldu. Tedavisi de yok aşısı da.
Tıp dünyasında bu tip belgisiz durumlar daha evvel de görülmüştü.
Son beş yılda Ebola salgını, Zika salgını ve tekrar bir koronavirüs olan MERS (Orta Doğu Teneffüs Yetmezliği) salgını yaşandı. Yeni virüs de şimdilik yalnızca ‘2019-nCoV’ olarak biliniyor.
Lakin tedavi maksatlı aşı gelişiminin yıllar sürdüğü öteki salgınların bilakis, bu yeni virüsün yayılmasını önlemeye karşı aşı geliştirme süreci, tespit edilmesinden saatler sonra başladı.
Çinli yetkililer yeni virüsün genetik kodunu süratle açığa çıkardı. Bu bilgi, virüsün nereden geldiğini, yayıldıkça ne üzere değişimlere uğradığını ve insanların korunması için ne üzere adımlar atması gerektiğini anlamaya yardımcı oldu.
Teknolojik ilerlemeler ve dünya genelinde hükümetlerin salgına karşı araştırma fonlarını artırma kararlarıyla, bilim insanları süratle harekete geçebildi.
San Diego’daki Inovio isimli laboratuvarda çalışan bilim insanları yeni virüse karşı aşı geliştirebilmek için yeni çeşit bir DNA teknolojisi kullanıyor. Şimdilik ismi ‘INO-4800’. Beşerler üzerinde deneme planlarına yaz başında başlayacaklar.
‘Üç saat içinde bir aşı tasarlandı’
Inovio’da araştırma ve geliştirme departmanı lider yardımcısı Kate Broderick çalışmalarını anlatıyor:
“Çin’in virüsün DNA dizilimini vermesiyle laboratuvarın bilgisayar teknolojisi aracılığıyla sisteme yerleştirip üç saat içinde bir aşı tasarlayabildik.
“DNA tıbbı aşılarımızda, bedenin en güçlü yansıyı vereceğine inandığımız patojenin özel kısımlarını gaye alma hedefiyle, DNA dizilimini kullanmak yeni bir metot.
“Daha sonra, aşının fabrikası olarak hastanın kendi hücrelerini kullanıyoruz, bedenin kendi doğal reaksiyon sistemini güçlendiriyoruz.”
Inovio, beşerler üzerinde yapılacak denemelerin başarılı olması durumunda daha geniş çaplı denemeler yapılabileceğini, ‘yılsonuna kadar Çin’deki salgında kullanılabileceğini’ söylüyor.
|
2019-nCoV virüsüyle ilgili kritik tarihler |
|
|---|---|
|
31 Aralık 2019 |
Çin, Vuhan kentindeki akciğer ilişkili olaylarla ilgili WHO’yu bilgilendirdi |
|
1 Ocak 2020 |
Salgınla irtibatlı olduğu düşünülen deniz eserleri pazarı kapatıldı |
|
9 Ocak 2020 |
WHO, salgının yeni bir tıp koronavirüsten kaynaklandığını söyledi |
|
10 Ocak 2020 |
Çin yeni virüsün genetik kodunu paylaştı |
|
11 Ocak 2020 |
Bilim insanları yeni bir aşı üzerinde çalışmaya başladı. Virüsle ilişkili birinci vefat haberi geldi |
|
13 Ocak 2020 |
Virüs birinci kere Çin sonları dışına yayıldı, birinci olay Tayland’da görüldü |
O vakte kadar salgının sona erip ermeyeceğini varsayım etmek imkansız. Lakin Inovio’nun zamanlaması planlar doğrultusunda ilerlerse şirket, yeni aşının bir salgın durumunda en süratli geliştirilmiş aşı olacağını söylüyor.
Benzeri bir virüs olan SARS’ın çıktığı 2002 yılında Çin olup bitenlerle ilgili dünyayı bilgilendirmekte süratli davranmamıştı. Münasebetiyle aşı geliştirme çalışmaları, salgın neredeyse sona erdiğinde başlamıştı.
Bu laboratuvarlardaki çalışmalar Cepi (Salgın Hazırlık Innovations Koalisyonu) tarafından finanse ediliyor. Cepi, tüm dünya genelinde hükümetler ve yardım kuruluşlarından oluşuyor.
Cepi, Batı Afrika’daki Ebola salgını sonrası yeni virüslere karşı aşı gelişimini hızlandırma emeliyle kurulmuştu.
Cepi’de aşı araştırma ve geliştirme müdürü Dr. Melanie Saville “Görevimiz salgınların insanlığa tehdit oluşturmasını engellemek ve yeni ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklara karşı aşılar geliştirmek” dedi.
‘Moleküler kelepçe’
Cepi, yeni ortaya çıkan koronavirüse karşı aşı gelişimi için de iki program finanse ediyor.
Queensland Üniversitesi, ‘moleküler kelepçe’ aşısı üzerinde çalışıyor. Araştırmacılar ‘yeni aşının çoklu viral patojenlere karşı amaca odaklı ve süratli karşılık verebileceğini’ söylüyor.
Massachusetts’teki Moderna INC isimli araştırma şirketi de ABD Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü’yle güçlerini birleştirip araştırmalarını hızlandırdı.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), yeni aşı için global yürütülen araştırmaları koordine ediyor. WHO, ortalarında Cepi’nin desteklediği üç merkezin de bulunduğu birtakım araştırma merkezlerindeki gelişimleri de yakından takip ediyor.
Her ne kadar yeni koronavirüse karşı aşı geliştirme eforları artsa da, araştırmalar hala erken etapta. Klinik deneyler vakit alır ve en tesirli olduğu periyotlar de salgının yaşandığı devirlerdir.
Yeni geliştirilen aşıların Çin’deki salgında kullanılabilecek kadar inançlı ve tesirli olacağının da garantisi yok.
WHO’nun Sıhhat Acil Durum programında vazifeli Ana Maria Henao-Restrepo gelişmeleri anlatıyor:
“Hangi aşı adayının evvel test edilmesine ait alınacak kararlarla ilgili bir çerçeve geliştirdik.
“Uzmanlar, kabul edilir bir güvenlik profili, uygun bağışıklık cevabı, aşı dozlarının yeterliliği dahil bir dizi kriteri kıymetlendirecek.
“Hastalığı, haznesini, nasıl geçtiğini ve klinik şiddetini anlamak, aktif karşı prosedürler geliştirmek salgının denetim altına alınması için kıymetli.”
WHO, gelecek günlerde hangi aşının beşerler üzerinde test edilebileceğine karar verecek.
