Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan ve Covid-19 ismi verilen hastalığa yol açan koronavirüs (corona virüsü), Antarktika hariç tüm kıtalara ve 118 ülkeye yayıldı. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da Ankara’da günün birinci saatlerinde, Türkiye’deki birinci koronavirüs hadisesinin görüldüğünü, virüs kuşkusu olan bir kişinin test sonucunun müspet çıktığını açıkladı. 11 Mart Çarşamba dünya çapında koronavirüs görülenlerin sayısı 118 bini, virüs sonucu hayatını kaybedenlerin sayısı 4 bin 200’ü aştı.
Koronavirüsün ve neden olduğu Covid-19 hastalığının hala bilinen bir tedavisi yahut aşısı yok. Fakat buna karşın faydasız, kısmen zararsız hatta kimisi açıkça tehlikeli kimi tavsiyeler internet üzerinden büyük bir süratle yayılıyor.
BBC Reality Check grubu, en yaygın hurafelerden kimilerini mercek altına aldı:
1. Sarımsak
Özellikle Facebook üzerinden sarımsak yemenin virüse yakalanmayı engelleyeceğine dair bir çok paylaşım görülüyor.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran (WHO) sarımsak “genel olarak mikroplara karşı tesirli olabilen kimi özellikler taşıyan sağlıklı bir gıda” ancak sarımsak yemenin insanları Koronavirüs’ten koruduğuna dair hiçbir delil yok.
Bazı durumlarda tavsiye edilen şeyler tek tek ziyanlı değil ancak bunları yaparken tavsiye edilen bilimsel kimi korunma prosedürlerini de takip ediyor olmak gerekiyor.
Bazen ise en zararsız görünen tavsiyeler bile fazla ciddiye alınırsa ziyanlı olabiliyor. Örneğin Çin’de yayımlanan Morning Post gazetesinin haberine nazaran 1,5 kilo sarımsağı çiğ çiğ yediği için boğazı önemli derecede tahrip olan bir bayan hastaneye kaldırılmış.
Genel olarak meyva ve zerzevat yemenin ve su içmenin sağlıklı olduğunu biliyoruz. Lakin aşikâr bir besinin bu virüse karşı hami olduğuna dair bir ispat bulunmuş değil.
2. ‘Mucizevi mineraller’
Binlerce takipçisi olan bir YouTube’cu Jordan Sather, kısaltması MMS olan mucizevi bir mineral hapının Koronavirüs’ü silip süpüreceğini tez ediyor.
Hapın içeriğinde Klorin Dioksid yani bir beyazlatıcı kimyasal husus var.
Sather ve bir küme insan bu bileşimin reklamını yapmaya Koronavirüs daha ortaya çıkmadan başlamışlardı. Sather Ocak ayında “Klorin Dioksid (MMA) yalnızca kanser hücrelerini öldürmekle kalmıyor Koronavirüs’ü de silip atabiliyor” diye bir tweet attı.
Geçen yıl Amerikan Besin ve İlaç Yönetimi (FDA) Sather ve oburlarının reklamını yaptığı MMS’i kullanmanın tehlikeleri hakkında bir ihtar yayınladı. Tıpkı ikaz diğer ülkelerin sıhhat makamları tarafından da yapıldı.
Amerikan sıhhat yetkilileri ikazda “Bu eseri ziyanlı olmadığı ya da rastgele bir hastalığın tedavisine yarar sağladığı konusunda hiç bir araştırma görülmedi” diyor.
Yetkililer ayrıyeten bu ilacı alanlarda baygınlık, kusma, ishal ve bedenin çok susuz kalması üzere tesirler görüldüğünü de ikaza eklemiş.
3. Meskende elleri dezenfekte etmek için üretilen unsurlar
Bir çok eczane ve markette artık elleri dezenfekte etmekte kullanılan jeller tükenirken, hastalığa yakalanmayı engellemenin bilinen en tesirli yolu hala elleri sık sık yıkamak.
Dezenfektan jellerin tükendiği haberleriyle birlikte “Evde kendi jelinizi yapın” başlıklı tarifler de toplumsal medyada süratle yayılmaya başladı.
Fakat çok tesirli olduğu argüman edilen bu tanımların birçok uzmanlara nazaran, yüzey temizlemeye uygun lakin insan cildi için güzel değil.
Alkol bazlı el jelleri ekseriyetle yüzde 60-70 alkol içermesine karşılık cilde ziyan vermesini engelleyecek nemlendiricilerle karıştırılıyor.
Londra Hijyen ve Tropik Hastalıklar Fakültesi’nden Profesör Sally Bloomfield, votkanın bile alkol oranının yalnızca yüzde 40 olduğunu hatırlatarak meskende tesirli bir dezenfektan el jeli yapılabileceğine inanmadığını söylüyor.
Yüzeyleri temizlemek ve virüsten arındırmak için ise olağan olarak konut paklığı için satılan dezenfektanlar kâfi.
4. İçilebilir gümüş
Koloidal ya da bir sıvı içinde çok ince çözültülmüş gümüş zerrecikleri ABD’de evangelist televizyon şovmeni Jim Bakker’in programında tavsiye edildi.
Programa konuk olan biri sıvının Koronavirüs’ün muhakkak çeşitlerini 12 saat içinde öldürdüğünü tez etti ancak Covid-19 üzerinde denenmediğini de itiraf etti.
Bunun koronavirüse karşı tesirli bir deva olabileceği argümanı Facebook’da da yaygın bir biçimde paylaşıldı ve bilhassa klasik tıbba eleştirel bakan gruplar arasında çok prestij gördü.
Koloidal gümüşü tavsiye edenler bu sıvının çok çeşitli sıhhat meselelerine düzgün geldiğini, antiseptik olduğunu ve bağışıklık sistemini güçlendirdiğini ileri sürüyorlar. Lakin Amerikan sıhhat yetkilileri, bu sıvının rastgele bir sıhhat meselesine güzel geldiği konusunda hiç bir delil olmadığını söylüyor.
Daha da kıymetlisi gümüş, insan bedeninde demir yahut çinkodan farklı olarak rastgele bir fonksiyonu olmayan bir metal ve böbreklerde hasar, ciltte mavileşme ve nöbet geçirme üzere önemli tesirleri olabiliyor.
5. Her 15 dakikada bir su içmek
Facebook’da bir çok hesap tarafından paylaşılan bir mesajda bir “Japon doktora” atıfla, 15 dakikada bir su içmenin ağızdan giren her türlü virüsü yıkayıp atacağı tezi ortaya atılıyor.
Bu mesajın Arapça versiyonu 250 binden fazla kişi tarafından paylaşılmış.
Londra Hijyen ve Tropik Hastalıklar Fakültesi’nden Profesör Sally Bloomfield, bunun yararlı bir prosedür olduğuna dair katiyetle hiçbir ispat bulunmadığını söylüyor.
Hava yoluyla yayılan virüsler bedene nefes aldığınızda soluğunuzla giriyor. Bunlardan kimileri da ağız yoluyla girebilir ancak daima su içmenin bunlardan kurtulmaya yaramasına imkan yok.
Ama elbette kâfi su içmek ve bedenin sıvısını eksik bırakmamak genel olarak sıhhat için olumlu bir alışkanlık.
6. Sıcak yemek ve dondurma yememek
Virüsü öldüreceği tez edilen emsal bir çok usul öneriliyor. Bunlar ortasında sıcak su içmekten, sıcak suyla yıkanmaya, saç kurutma makinası kullanmaya kadar bir çok farklı tavsiye var.
Bir çok ülkede birden çok paylaşılan ve geçersiz bir formda Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu’na (UNICEF) atfedilen bir toplumsal medya mesajında sık sık sıcak su içmenin, güneşe çıkmanın virüsü öldüreceği ve dondurma yemekten kaçınmak gerektiği kaydediliyor.
UNICEF’ten Charlotte Gornitzka “Son vakitlerde UNICEF’in yayımladığı sav edilerek paylaşılan bir internet bildirisinde dondurma ve soğuk yiyeceklerden kaçınmanın hastalığı önlemede tesirli olabileceği sav ediliyor. Tabi ki büsbütün yanlış bir bilgi” diyor.
Grip virüsünün yaz aylarında dış yerlerde uzun mühlet yaşayamadığını biliyoruz ama bunun koronavirüs için geçerli olup olmadığı şimdi muhakkak değil.
Vücudunuzu ısıtmaya çalışmanın ya da güneşte durmanın virüse karşı tesirli bir formül olması uzmanlarca mümkün görülmüyor.
Profesör Bloomfield, virüs bir sefer vücudunuza girdiğinde onu yok edemeyeceğinizi, bedeninizin virüsle savaşmasından diğer yol bulunmadığını söylüyor.
Çarşafları ve havluları 60 derece sıcak suda yıkamak uygun bir fikir olabilir zira bu kumaştaki virüsü öldürebilir. Fakat birebir şey cildiniz için geçerli değil.
