Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Handan Doğan, bebeğin bir yaşından evvel ısrarla tek bir eli kullanması, 18 aylık olmasına karşın hala yürüyememesi, 24 aylık olmasına karşın kolay cümlelerle konuşamaması üzere belirtiler kelam konusu ise çabucak bir uzmana başvurmak gerektiğini söyledi.
Tüm dünyada her yıl 6 Ekim günü, serebral palsili çocuklara dikkat çekmek maksadıyla yeşil renkle simgeleştirilen etkinlikler yapılıyor. Kas iskelet sistemi hastalığı serebral palsi (beyin felci), en sık rastlanan, buna rağmen en az anlaşılan engellilik durumu. Dünya genelinde 17 milyon serebral palsili var, Türkiye’de ise her yıl 6 binden fazla bebeğe serebral palsi tanısı konuluyor.
Kas iskelet sistemi hastalığı serebral palsi (beyin felci), en sık rastlanan, buna rağmen en az anlaşılan engellilik durumu. Dünya genelinde 17 milyon serebral palsili var, Türkiye’de ise her yıl 6 binden fazla bebeğe serebral palsi tanısı konuluyor. Uzmanlar, serebral palsinin ilerleyici bir hastalık olmadığını söylüyor fakat erken teşhisin kıymetine dikkat çekiyor. Bebeğin bir yaşından evvel ısrarla tek bir eli kullanması, 18 aylık olmasına karşın hala yürüyememesi, 24 aylık olmasına karşın kolay cümlelerle konuşamaması üzere belirtiler kelam konusu ise çabucak bir uzmana görünmek gerekiyor.
Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Handan Doğan ve Dekan Yardımcısı Dr. Öğr. Üyesi Deniz Dağseven Emecen 6 Ekim Dünya Serebral Palsi Günü nedeniyle hastalıkla ilgili merak edilen soruları yanıtladı.
HER YIL 6 BİN ÇOCUĞA SEREBRAL PALSİ TANISI KONULUYOR
Dr. Öğr. Üyesi Handan Doğan, Türkiye’de her yıl 6 bin bebeğe tanısı konulan serebral palsinin, gelişimini tamamlamamış beynin doğum öncesi, sırası yahut sonrası periyotta hasar görmesiyle oluştuğunu söyleyerek, “Bebeklik ve çocukluk devrinde en sık rastlanan, buna rağmen en az anlaşılan engellilik durumu ile karşı karşıyayız” dedi. Dr. Doğan, şöyle devam etti:
“Anne-baba ortasındaki kan uyuşmazlığı, prematüre doğum, düşük kilolu doğum, annenin hamilelik sırasında geçirmiş olduğu hastalıklar, gebelikte yahut doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması serebral palsiye neden olabilir. Geç doğum, güç doğum, makûs kurallar altındaki doğum da nedenler ortasında. Zira bebek beyninin oksijene gereksinimi var. Sıkıntı doğumlarda bebek oksijensiz kalabiliyor ve üç dakikadan sonra beyinde hasar başlıyor. Annenin husus bağımlılığı, karın bölgesine aldığı darbeler, bebeklerin düşmesi, çarpması ya da beyni etkileyen hastalıklar geçirmeleri de bilinen nedenler ortasında yer alır”
EN AZ DÖRT FARKLI SEREBRAL PALSİ TİPİ VAR
Dr. Doğan, serebral palsinin en az dört çeşidinin görüldüğünü belirterek, yaklaşık yüzde 70-80 oranıyla en sık rastlanılan tip olan “spastik” olaylarda, beyinde hasar gören bölgeye nazaran bedenin farklı kısımlarının etkilendiğini lisana getirdi. Dr. Doğan, dengesiz, koordinasyonu bozuk ve titrek hareketler görülen yahut dönme, bükülme, kasılma biçiminde istemsiz hareketler yapan serebral palsi tipleri de olduğunu kelamlarına ekledi.
Geçmişte hem yeni doğan biliminin şimdi gelişmemiş olması hem de ebeveynlerin bebekleri yanlışsız bir halde izlememesi nedeniyle, serebral palsili çocukların erken periyotta saptanmasının güç olduğunu söyleyen Dr. Doğan, anne-babaların özellikle hamilelik ve güç doğumların akabinde bebeklerini uygun izlemesini önerdi.
BİR BUÇUK YAŞINDA YÜRÜMEDİYSE, İKİ YAŞINDA KONUŞMADIYSA…
Bebeğin bir yaşından evvel yalnızca sağ ya da sol eli kullanmak üzere el tercihinde bulunması, 12-18 aylık olmasına karşın hala yürüyememesi, 24 aylık olmasına karşın kolay cümlelerle konuşamaması üzere belirtiler kelam konusu ise en kısa müddette çocuk nöroloğuna başvurulması gerektiğine işaret eden Dr. Doğan, ebeveynlerin dikkat etmesi gereken başka belirtileri şöyle sıraladı:
“Oturma, dönme, yürümenin gecikmesi üzere motor gelişim kademeleri,
Oturmuş ya da yüzükoyun uzanmış konumdayken başını kaldırmakta zorlanma,
Bebeğin bir kolunu ya da bacağını başkasına nazaran farklı konumda tutması üzere duruş bozuklukları,
Bedeninin bir yanını kullanma eğilimi,
Kasların fazla gergin ya da gevşek olması,
Kas denetiminin zayıf olması,
Beslenme ve yutma zahmeti,
Olağanın dışında refleks hareketlerinin görülmesi.”
YÜZDE 50’Sİ OLAĞAN YA DA ÜSTÜN ZEKALI
Serebral palsinin ilerleyici bir hastalık olmadığına, lakin ömür uzunluğu sürdüğüne dikkat çeken Dr. Doğan, “Hedef; çocuğun toplumsal hayata iştirakini sağlamak için desteklenmesini, toplumun kıymet, hürmet gören bir bireyi haline gelmesini sağlamaktır” dedi.
Sokaklarda evvelden çocukların bile birbirlerine “Spastik misin?” dediklerini, farkındalık arttıkça bu tip alışkanlıkların yok olduğunu anlatan Dr. Doğan, serebral palsililerin yüzde 50’sinde zihinsel sorun olduğunu, bir kısmında hiçbir halde zeka sorunu bulunmadığına hatta üst seviye zeka gelişimi olduğuna dikkat çekti. Dr. Doğan şöyle devam etti:
“Bazı çocuklar yüz hareketlerini denetim edemedikleri için zihinsel geriliği varmış üzere görünebiliyorlar. Toplumsal ve duygusal durumları da etkileniyor. Arkadaş edinimleri sıkıntı oluyor. Toplumsal hayata katılmak güçleşiyor. Okul öncesi eğitime güç kabul ediliyorlar. Zira öğretmen diğer öğrencilerle bütünleştirmekte zorluk çekebiliyor. Okullarda özel eğitim öğretmeni olmadığı için zahmet yaşanıyor. Lakin desteklendiğinde çok başarılı serebral palsili çocuklar var. Eğitimlerini tamamlayanlar, üniversiteyi muvaffakiyet ile bitirenler, meslek sahibi olanlar var”
BİREBİR DEĞİL, KÜME EĞİTİMİ
Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekan Yardımcısı Dr. Öğr. Üyesi Deniz Dağseven Emecen ise, serebral palsililer için kişiselleştirilmiş eğitim programı uygulandığını söyledi. Bireyin özelliklerinin, yeterliliklerinin, yapabildiklerinin tespit edilerek yola çıkıldığını lisana getiren Emecen, “Uzun periyotlu emeli belirledikten sonra gidilecek yoldaki basamaklar planlandığı için ortalama performansa nazaran değil, çocuğun ihtiyaçlarına nazaran eğitim verilmesini önemsiyoruz. Bu birebir eğitim demek değildir. Kişiselleştirilmiş eğitim küme içinde olabilir, çocukların özelliklerine nazaran sürer” dedi.
İnsanların farklılıklarından daha çok benzerlikleri olduğuna dikkat çeken Emecen, “Bu yüzden de benzerliklerimize odaklanarak manileri aşmak, duvarları yıkmak, eğitim, üretim ve rehabilitasyon imkanlarını artırmak için, en çok da serebral palsi için, 6 Ekim’de yeşil ışık yakalım” diyerek kelamlarını tamamladı.
SEREBRAL PALSİ AKADEMİK ARAŞTIRMALAR ÜNİTESİ KURULDU
Geçtiğimiz yıl Maltepe Üniversitesi ve Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı iş birliğiyle kurulan Cerebral Palsy Akademik Araştırmalar Ünitesi, engelli bireylerin sayısını azaltmak ve toplumsal yaşama sıkıntısız bir formda dahil etmek emeliyle çalışmalarını sürdürüyor. Üniteyle, milletlerarası platformlarda oluşturulacak iş birliktelikleri, bilimsel çalışmalara katkı sağlayacak tecrübeli araştırmacıların yetiştirilmesi, engelli kümelerin kültürel, toplumsal, ekonomik, tıbbi ve genetik açıdan incelenmesi, alınan sonuçların dünya istatistikleri ile karşılaştırılması, milletlerarası çalışmalara katkı sağlanması hedefleniyor.