Türk Hematoloji Derneği Lideri Prof. Dr. Güner Hayri Özsan, damar tıkanıklığının (tromboz) en kıymetli mevt sebebi olduğunu, her 4 bireyden birinin tromboz ve komplikasyonları yüzünden hayatını kaybettiğini belirterek, kelam konusu ölümlerin en az yarısının kolay ömür değişiklikleri ile engellenebildiğine dikkati çekti.
Dernekten 13 Ekim Dünya Tromboz Günü münasebetiyle yapılan açıklamada Özsan, derneğin hematolojik hastalıklara ilişkin özel günlerde aktivite düzenleyerek, toplumda hematolojik hastalıklara ait şuuru artırmayı ve hastalıkların nedenleri, belirtileri ve bulguları hakkında farkındalık oluşturup vefat ve sakatlıkları azaltmayı hedeflediğini anlattı.
Özsan, Türk Hematoloji Derneğinin, Milletlerarası Tromboz ve Hemostaz Derneği (International Society on Thrombosis and Haemostasis- ISTH) tarafından başlatılan ve her kıtadan tromboz (damar tıkanıklığı) ile ilgilenen tertiplerin katıldığı Dünya Tromboz Günü kampanyasının ortakları ortasında yer aldığını hatırlatarak, şöyle devam etti:
“Dünya Tromboz Günü 13 Ekim 2014’ten beri kutlanmaktadır. Bu özel günün maksadı ulusal ve lokal tertipler ile birlikte tüm dünyada damar tıkanıklığına karşı farkındalık yaratmaktır. Şu anda 35’den fazla ülkede tromboz ve kalp damar hastalıkları ile ilgili dernekler Dünya Tromboz Günü’nü desteklemektedir.
Damar tıkanıklığı (tromboz) günümüzde insanoğlunun en kıymetli vefat sebebidir. Dünya Sıhhat Örgütü datalarına nazaran bir numaralı vefat sebebini kalp damar tıkanıklığı (kalp infarktüsü) oluşturmakta, ikinci sırayı beyin damar tıkanıklığı (inme) takip etmektedir. Bu iki neden, yılda 15,2 milyon kişinin vefatına yol açmaktadır. Toplar damar tıkanıklığı ve buna bağlı gelişen akciğer embolisi (venöz tromboembolizm-VTE) ise her yıl yaklaşık 10 milyon kişiyi etkilemektedir, yalnızca Avrupa’da yılda yaklaşık yarım milyon kişinin vefatına neden olmaktadır. Sonuç olarak her 4 şahıstan biri tromboz ve komplikasyonları yüzünden hayatını kaybetmektedir. Üstelik bu ölümlerin en az yarısı kolay hayat değişiklikleri ile engellenebilmektedir.”
Prof. Dr. Hayri Özsan, ISTH Dünya Tromboz Günü Yönlendirme Komitesinin açıklamasında, “Basit önlem ve uygulamalarla büyük ölçüde önlenebilir bir hastalık olan damar tıkanıklığına yıllarca gereken kıymet verilmemiştir. Bu nedenle oluşan sakatlık ve ölümlerin durdurulabilmesi için ivedilikle toplumsal farkındalığın artırılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır.” denildiğini aktardı.
Dünya Tromboz Günü’nün, “damar tıkanıklığına neden olan durumlar”, “korunma yöntemleri” ve “tedavisi” üzere mevzular hakkında toplumsal şuuru artırmaya yönelik bir hareket olduğuna değinen Özsan, şunları kaydetti:
“Bu sayede damar tıkanıklığına bağlı gelişen sakatlık ve ölümlerin azaltılması hedeflenmektedir. Dünya Sıhhat Örgütünün global maksadı kapsamında 2025 yılında bulaşıcı olmayan hastalıklarda erken vefatları yüzde 25 oranında azaltma misyonunu da dayanaklar niteliktedir.”
“Damar tıkanıklıklarının büyük kısmı, hayat şeklinde sağlıklı seçimlerle engellenebilir”
Türk Hematoloji Derneği Hemostaz Tromboz Bilimsel Alt Komite Lideri Prof. Dr. Reyhan Diz Küçükkaya da trombozun her yaş kümesinde görülebildiğini, lakin sıklığının yaş ile artığını belirterek, şu bilgileri paylaştı:
“60 yaşın üzerinde hem atar damar hem de toplar damar tıkanıklığı riski yüksektir. Toplar damar tıkanıklığı için 60 yaşından evvel toplum sıklığı binde 2.3 iken, 60 yaş ve üstünde bu oran binde 13,8’e kadar çıkmaktadır. Erkeklerde bayanlara nazaran biraz daha fazla görülmektedir. Hareketsiz hayat tromboza davetiye çıkarır. Günde yalnızca 30 dakika tempolu yürümek, nizamlı idman yapmak tromboz riskini azaltmaktadır. Beden kitle indeksi arttıkça diyabet, hiperlipidemi ve tromboz gelişme riski de artar.”
Sigara ve tütün eserleri kullanmanın, başta damar tıkanıklığı, kanser ve teneffüs yolu hastalıkları olmak üzere dünyada en kıymetli 3 mevt nedeninin baş tetikleyicisi olduğuna işaret eden Küçükkaya, trombozu engelleyebilmek için sigara ile aktif çabanın koşul olduğunun altını çizdi.
Küçükkaya, uzun periyodik seyahatlerin venöz tromboz oluşma riskini 2-4 kat artırdığına işaret ederek, şu teklifleri sıraladı:
“6-8 saatten uzun periyodik hava seyahatleri başta olmak üzere tüm seyahatler için her 1-2 saatte bir ayağa kalkılması ve yürünmesi, seyahat esnasında sigara kullanmaktan kaçınılması, baskı oluşturmayan rahat giysilerin tercih edilmesi, bacakların sık olarak kasılıp gevşetilmesi, oturma durumunun sık değiştirilmesi, sıvı kaybının önlenmesi ve bu maksatla tercihen alkolsüz sıvıların içilmesi, varis çoraplarının kullanımı ve uzun müddetli hareketsizliğe yol açabilecek yatıştırıcılar ile alkol kullanımından kaçınılması.”
Damar tıkanıklıklarının büyük bir kısmının, kişinin hayat stilinde sağlıklı seçimler yapması ile engellenebildiğini belirten Küçükkaya, şunları aktardı:
“Öncellikle bireylerin kendi taşıdıkları risk faktörlerini bilmeleri gerekmektedir: Aile üyelerinin geçirdiği kalp krizi, akciğer embolisi, toplar damar tıkanıklığı, varisler, ani vefatlar konusunda hekimlerinden bilgi alınmalıdır.
Beslenmeye çok dikkat edilmelidir. Zerzevat tüketmek, işlenmiş besinlerden uzak durmak, kilo denetimi yapmak damar sıhhatini korumak için çok kıymetlidir. Ailede hikaye varsa belirli aralıklarla kan şekeri ve kan yağları denetim edilmelidir.
Yalnızca sigara içmemek kâfi değildir, sigara içilen ortamlarda bulunmamak gereklidir. Dumansız ömür alanlarının korunmasına takviye olunmalıdır.
Kasları çalıştıracak halde, sistemli antrenman yapılmalıdır.
Hastalık nedeniyle meskende yahut hastanede yatış gerektiğinde, ameliyatlardan sonra, gebelik ve lohusalık periyodunda, kanser tedavisi mühletince damar tıkanıklığı riskinin artacağı akla gelmelidir.”