Türk Toraks Derneği Teneffüs Sistemi İnfeksiyonları Çalışma Kümesi Üyesi Prof. Dr. Abdullah Sayıner, tüm teneffüs virüsleri üzere koronavirüsün de temel olarak hasta kişinin öksürmesi, hapşırması yahut burnunu temizlemesi sırasında saçılan parçacıkların solunması ile bulaştığını ve hasta bir kişinin temas ettiği yüzeylere dokunma ve daha sonra dokunan el ile ağız, burun yahut göze temas yoluyla bulaşma riski bulunduğunu belirtti.
Sayıner, koronavirüs infeksiyonlarına ait merak edilenlere yer verdiği yazılı açıklamasında, Çin’in Vuhan kentinde ortaya çıkan koronavirüs salgınının, 26 Ocak prestijiyle en az 13 ülkede 2 binden fazla insanın hasta olmasına neden olduğunu kaydetti.
Hala hastaların büyük kısmının Çinli ve ölümlerin tümünün Çin’de gözlendiğine değinen Sayıner, salgının yüzde 3 dolayındaki vefata yol açma riskinin, bir cins koronavirüsün 2003’te neden olduğu SARS salgınına nazaran daha düşük olduğunu, lakin virüsün bu kere daha süratli yayıldığını ve daha kısa müddette daha çok insanın infekte olmasına neden olduğunu anlattı.
Sayıner, üst teneffüs yolu infeksiyonları ve akut bronşitin yüzde 90-95 oranında nedenin virüsler olduğuna değinirken, en sık teneffüs yolu infeksiyonlarına yol açan virüsleri “Influenza virus (grip)”, “Rhinovirus”, “Adenovirus”, “Parainfluenza virus” ve “Coronavirus” biçiminde sıraladı.
Genel olarak grip virüsü dışında, teneffüs yolu infeksiyonlarına yol açan virüslere yönelik aktif bir ilaç ya da aşı olmadığına işaret eden Sayıner, şunları kaydetti:
“Dolayısıyla, influenza dışındaki bu virüs infeksiyonlarından genel tedbirler dışında korunma imkanı, genel sıhhat takviyesi dışında tedavi seçenekleri bulunmamaktadır. Antibiyotikler sadece bakteri olarak isimlendirilen infeksiyon etkenlerine karşı tesirlidir, virüs infeksiyonlarında bir faydaları yoktur. Emsal formda, influenza virüsüne tesirli oseltamivir üzere sonlu sayıdaki ilaç öbür virüs infeksiyonlarında rastgele bir fayda sağlamamaktadır.”
Sayıner, virüs infeksiyonlarının şiddetinin “maruz kalınan virüsün saldırganlık gücü” ve “ne kadar virüsün teneffüs sistemine girdiği” ile “virüsle karşılaşan kişinin bağışıklık sisteminin gücü” etkenlerine nazaran farklılık gösterdiğini belirterek, şöyle devam etti:
“Solunum yollarına giren virüs sayısı arttıkça (daha çok öksüren, daha fazla burun temizleyen hastalarla daha yakın temasta bulunulması), virüslerin savunma sistemlerimizi alt edip daha alt teneffüs yollarına (bronşlara ve akciğerlere) ulaşma mümkünlüğünün artacağı ve bronşit (bronş infeksiyonu) ve zatürre (akciğer infeksiyonu) üzere ağır infeksiyonlara yol açabileceği anlaşılabilir. Bağışıklık sistemi yaşlılarda, altta yatan kronik hastalığı olanlarda, âlâ beslenmeyenlerde, bedensel ya da ruhsal olarak çok yorgun olan bireylerde daha zayıf olmaktadır ve bu bireylerde virüs infeksiyonları daha ağır seyretmektedir.”
“Tehdit seviyesi, virüsün beşerden beşere bulaşma yeteneği kazanmasıyla artar”
Salgına neden olan koronavirüsün ana konağının yarasalar olduğunun düşünüldüğüne değinen Sayıner, şu bilgileri verdi:
“Genel olarak bir virüsün bir kaç beşere geçmesi o bireyler dışında önemli bir sorun oluşturmaz, zira o hayvanlarla yakın temas kurulmadıkça, o hayvanların etleri çiğ olarak yenmedikçe infeksiyon riski yoktur. Tehdit seviyesi, virüsün beşerden beşere bulaşma yeteneği kazanmasıyla artar. Virüsler geçirdikleri bir dizi mutasyon sonucu bu yeteneği kazanabilir. Günümüzdeki ağır seyahat ve yakın toplumsal bağlar ortamında beşerden beşere geçebilen virüsler çarçabuk tüm dünyaya yayılabilmektedir. Yakın geçmişte koronavirüsler insanlarda 3 salgına neden olmuştur. 2003’te SARS olarak tanımlanan, Ağır Akut Teneffüs Hastalığına yol açan koronavirüs Uzak Doğu’da bir çeşit yabani kediden, 2012’de MERS olarak tanımlanan, Orta Doğu Teneffüs Hastalığına yol açan koronavirüs ise Suudi Arabistan’da develerden beşere geçmiştir. Bu salgına neden olan Coronavirus’un evvel yarasadan beşere geçtiği ve akabinde beşerden beşere geçmeye başladığı düşünülmektedir. Hasebiyle hala ülkemizdeki kuş, kedi ya da köpekler sıhhat açısından hiçbir tehdit oluşturmamaktadır.”
Prof. Dr. Abdullah Sayıner, kelam konusu virüs infeksiyonunun başka teneffüs yolu infeksiyonlarına misal belirtilere neden olduğunu, temel olarak ateş, öksürük ve nefes darlığına yol açtığını, kuluçka periyodunun 2-14 gün ortasında olduğunu anlattı.
Belirtileri olan ve infeksiyonun saptandığı ülkelerden gelen yahut bu tıp bireylerle teması bulunan bireylerin infeksiyon açısından kıymetlendirilmesi gerektiğine dikkati çeken Sayıner, virüsün bulaşmasına ve korunma sistemlerine ait şunları kaydetti:
“Tüm teneffüs virüsleri üzere, koronavirüsün de temel olarak hasta kişinin öksürmesi, hapşırması ya da burnunu temizlemesi sırasında saçılan parçacıkların solunması ile bulaştığı bilinmektedir. Bu yolla bulaşma, çoklukla hasta şahısla 1 metreden daha yakın uzaklıklı temas sonucu gelişmektedir. Ayrıyeten, hasta bir kişinin temas ettiği yüzeylere (kapı kolu vb.) dokunma ve daha sonra dokunan el ile ağız, burun ya da göze temas yoluyla da bulaşma riski bulunmaktadır.
Tüm teneffüs yolu infeksiyonlarından korunmada emsal tedbirler geçerlidir:
Eller sabunla en az 20 saniye boyunca nizamlı olarak yıkanmalıdır. Şayet su ve sabun yoksa alkol temelli dezenfektan solüsyonlar kullanılabilir.
Her durumda, olabildiğince, yıkanmamış ellerle gözlere, buruna ya da ağza dokunmaktan kaçınılmalıdır.
İnfeksiyonu olan şahıslarla yakın temastan kaçınılmalıdır.
Hastaların mümkün olduğunca konuttan çıkmamaları, öksürürken ya da hapşırırken ağız ve burunlarını mümkünse kağıt mendille kapatıp, mendili çöp kutusuna atmaları gereklidir. Kağıt mendil yoksa ağız ve burunlarını kollarının iç yüzüyle örtmeleri önerilir. Hasta şahısların maske takması virüsün saçılmasını ve bulaşmayı azaltmaktadır.
Hasta kişinin elle temas ettiği yüzeylerin nizamlı olarak temizlenmesi önerilir.”
Koronavirüslere yönelik bir aşı bulunmadığını, lakin Çin hükümetinin salgının erken periyodunda etken virüsün genetik yapısını belirleyip dünyadaki bilim merkezleriyle paylaştığını belirten Sayıner, Çin, ABD ve İngiltere’de aşı geliştirme eforlarının başladığını hatırlattı.
Sayıner, influenza virüsü dışındaki teneffüs virüslerine tesirli rastgele bir ilaç bulunmadığını, sadece yakınmalarını hafifletmeye yönelik ağrı kesici, ateş düşürücü üzere ilaçlar kullanılabildiğini tabir ederek, ateşi 48 saat içinde düşme belirtisi göstermeyen yahut teneffüs ezası olan bireylerin bir sıhhat merkezine başvurması gerektiğinin altını çizdi.