OKAN COŞKUN – İnönü Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı’nda, kromozom sayısı, yetişme mühleti üzere artılarıyla geleceğin tercih edilen deney hayvanı olarak da lanse edilen zebra balığıyla nanoteknolojinin tesirleri araştırılacak.
İnönü Üniversitesinde 2014’te TÜBİTAK dayanağıyla kurulan laboratuvarda üretilen zebra balıkları, deneylerde kullanılarak toksikoloji (zehir bilimi) alanında bilimsel çalışmalara katkıda bulunuyor.
Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Özmen, AA muhabirine yaptığı açıklamada, zebra balığının öteki deney hayvanlarından faklı olarak yumurta etabından itibaren tüm gelişimlerinin mikroskopla izlenebildiğini söyledi.
Balığının 25 kromozoma sahip olduğunu anlatan Özmen, başka göğüslü hayvanlarla yapılan testlere nazaran zebra balığının çok değerli avantajlarının bulunduğunu söz etti.
Özmen, günlük üretilebilen balıkların, yumurtalarının şeffaf zarla çevrili olması münasebetiyle gelişimlerini anlık izlediklerini belirterek, şöyle konuştu:
“Başka bir göğüslü hayvanda, fare, sıçan üzere hayvanlarda anne karnında gelişen embriyoda bunun izlenmesi olanaksızdır. Hasebiyle zebra balığında bunu izlerken, birebir vakitte insan üzerinde, başka canlılar üzerinde oluşabilecek muhtemel bozukluklar, mümkün toksikolojileri inceleme bahtımız oluyor. Bütün evrelerini takip edebilme bahtımız var. Bir embriyonun balık formuna girmeye başlaması yaklaşık 24 ile 48 saat vakit aralığını alıyor. 48. saatten sonra yavru embriyolar yüzmeye de başlıyor. Yaklaşık 72 saatten itibaren de artık hür olarak kendileri yüzebiliyor. Bu sayede ortaya çıkabilecek bütün organ bozukluklarını ya da rastgele gelişimsel bozukluk, gelişim üzerinde rastgele baskılanma olduğunda bunları da tespit etmiş oluyoruz.”
“Nanoteknolojinin mümkün tesirleri bilinmiyor”
Çalışmalarının milletlerarası seviyede olduğunu bildiren Özmen, yurt dışında olduğu üzere yurt içinde de ortak paydaşlarla çalışmalar yaptıklarını söyledi.
Sıhhat alanındaki çalışmaları kapsamında Hacettepe Üniversitesi ile bir proje yürüttüklerini lisana getiren Özmen, şöyle devam etti:
“Proje, ilaçların muhtemel kas hastalıkları üzerinde genetik temelli tesirlerini değerlendirmeye yönelik bir çalışma. Bunun yanı sıra nanopartiküller günlük hayatımızda çok değerli yer tutmaya başladı. Nanoteknoloji 21. yüzyılın kıymetli bir bilim alanı haline geldi. Nanoteknolojiyle gelişen birçok materyal, bilhassa günlük hayatımızda diş macunlarından kozmetik eserlere, çeşitli besin unsurlarına kadar pek çok alanda kullanılıyor. Lakin bunların şimdi muhtemel tesirleri bilinmiyor. Canlılar üzerinde ne tıp bir risk oluşturacağı bilinmiyor. O açıdan çalışmalarımız, her boyutlu olarak insan sıhhatine dayalı seviyede çalışmalardır.”
Hayvanları birinci sefer akvaryum balıkları getirten firmalar vasıtasıyla temin ettiklerini bildiren Özmen, yaklaşık 5 yıldır ise kendi laboratuvarlarında üretim yaptıklarını kaydetti.
Özmen, kurdukları laboratuvarda günlük 500 balık üretebileceklerine değinerek, “Türkiye’de zebra balıkları deney hayvanı olarak pek bilinmez. Yeni yeni tanınıyorlar. Bununla ilgili eğitimlerin verilmesi gerekiyor. Bu balıklar üzerinde çalışmalar yürütülürken de eğitim alınması gerekiyor. Türkiye’de kimi laboratuvarlarda yapılıyor lakin çok dar kapsamlı.” halinde konuştu.