‘ZORAKİ Evliliklere Sıfır Tolerans Projesi’ kapsamında Mersin, Diyarbakır ve Şanlıurfa‘da, 275 psikolog, avukat, rehber öğretmen, sosyal hizmetler uzmanı ile eğitim ve sıhhat çalışanı üzerinde yapılan anket, fecî bir gerçeği ortaya çıkardı. Ankete katılan her 10 bireyden dördü, aile içi şiddet durumunda kimin aranması gerektiğini bilmiyor. 911’in aranması gerektiğini söyleyenlerin dahi olduğu ankette iştirakçilerin yüzde 5’i 18 yaşından küçüklerin evlenebileceğini söyledi. Yüzde 51’i ise aile müsaadesiyle evlilik yaşının 17 olduğunu söz etti.
İMDAT-Şiddeti Tedbire ve Rehabilitasyon Derneği, Acıbadem Üniversitesi Cürüm ve Şiddetle Uğraş Uygulama ve Araştırma Merkezi (ASUMA) ve Kanada Büyükelçiliği iş birliği ile hayata geçirilen ‘ZORAKİ Evliliklere Sıfır Tolerans Projesi’ kapsamında, alandaki profesyonelleri ölçme ve kıymetlendirme hedefiyle anket yapıldı. Mersin, Diyarbakır ve Şanlıurfa’da misyon yapan 257 psikolog, avukat, rehber öğretmen, sosyal hizmetler uzmanı ile sıhhat ve eğitim çalışanı ankete tabi tutuldu. Lakin anket sonucu, sahadaki profesyonellerin bile zoraki evlilik ve aile içi şiddette kâfi bilgiye sahip olmadığını ortaya çıkardı.
‘ÇORBASI BİLE VAR LAKİN NE OLDUĞU BİLİNMİYOR’ Proje Koordinatörü ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi Tıp Hukuku Anabilim Kolu Doktora Öğrencisi Avukat Zeynep Reva “Anketteki sorulardan birinde, ’18 yaşından küçükler evlenebilmeli mi? sorusunu yönelttik. Ne yazık ki yüzde 5’i bu soruya ‘evet’ karşılığını verdi. Aile müsaadesiyle evlilik yaşının kaç olduğunu sorduğumuzda ise yüzde 51’i 17 dedi. Yani evlenme yaş sonunu bile bilmiyoruz” dedi. Türkiye genelinde ismi dahi olan 10’dan fazla zoraki evlilik tipi bulunduğunu vurgulayan Reva, şunları söyledi: “Bunlara özel isimler dahi verildiyse, uzun yıllardır gelenek olarak sürdürülüyor demektir. Örneğin taygeldi evliliği. Analı-kızlı evlilik olarak da bilinen bir evlilik çeşidi. Eşleri vefat etmiş bir bayan ve erkeğin, karşı cinsten ergenlik çağında çocukları varsa, tıpkı konut içinde namahrem olmasın diye onlar da evlendiriliyor. Analı-kızlı diye çorbası dahi olan bir evlilik çeşidinin toplumsal hizmet uzmanları, psikologlar, eğitmenler tarafından bilinirlik oranı ne yazık ki yalnızca yüzde 35.”‘AYAĞINI DENK AL YOKSA KUMA GETİRİRİM’Zeynep Reva, zoraki evliliklere dair ülkemizde hiç bir bilgi olmadığının altını çizerek, şu bilgileri verdi: “Veri olan kısım yalnızca çocuk evlilikleri. Bu bahiste da birinci 10 ilin 9’u Doğu ve Güneydoğu’da. Biri de Niğde. Güneydoğu’daki 3 vilayette halkı değil de öncelikle husus ile ilgili çalışan alandaki uzmanlara eğitim vermeyi, farkındalıklarını geliştirmeyi amaçladık. Bu bireylerle yapılan görüşmelerde alandan gelen bilgiler de çok çarpıcı. Erkekler eşlerine, ‘Ayağını denk al yoksa kuma getireceğim’ formunda tehditler savuruyor. Bu, günlük hayatın bir modülü olmuş. Şanlıurfa’da kız çocukları ile evlenme hakkı öncelikle amca ve dayı oğlunda. Zira toprağın bölünmesini istemiyor aileler. Kendi düğününü evlenmek istemediği için polise ihbar edip, baskın yaptıran çocuklarımız var. Biz bu evlilik çeşitlerinin sonlandırılması ve sağlıklı bireyler, sağlıklı bayanlar, sağlıklı çocuklar yetişebilmesi için bu projeyi hayata geçirdik.”‘HAYVANI, KIZ ÇOCUĞUNDAN DAHA DEĞERLİ’Proje Danışmanı Prof. Dr. Oğuz Polat da ankete katılan her 10 bireyden dördünün aile içi şiddet durumunda kimin aranması gerektiğini bilmediğini söyleyerek, “Buna rağmen 911’in aranması gerektiğini söyleyenler bile oldu” dedi. Prof. Dr Polat, bazı şeylerin ‘gelenek’ ismi altında zorla yaşatıldığına vurgu yaparak, “Ağabeyi ölürse kardeşiyle evlendirme, annesi öldüyse kızıyla evlenme üzere. Hayvanın beşerden daha kıymetli kabul edildiği yöreler var. Evlendirebilmek için kızının okula gitmesini engelleyen ve ona direnen baba, veterinerin ‘Eğer sen çocuğun okula yollamazsan ben hayvanını bir daha tedavi etmem’ dediği için bu kararından vazgeçtiği coğrafyalar buralar. Zoraki evlilikler yalnızca Türkiye’nin değil dünyanın da bir sorunu. Kanada üzere gelişmiş bir ülke ile bu hususta işbirliği yaparak, bu sorunun yaşandığı vilayetlerde çalışanlarla bir araştırma yapalım ve onlara bir eğitim verelim dedik. Zira şayet biz çalışanları eğitebilir ve bilgilendirebilirsek, onlar da maksat kümelerine, yanlışsız yaklaşımları sergileyebilecekler. Lakin bu kâfi değil, bu bahiste Meclis’te bir komite kurulması ve zoraki evliliklerin sonlandırılmasının sağlanmasını istiyoruz” halinde konuştu.10’DAN FAZLA ZORAKİ EVLİLİK ÇEŞİDİ VAREvlenecek şahısların istemediği halde güç, güç ve tehdit edilerek gerçekleştirildiği zoraki evliliklerin birçok resmi makamlara yansımıyor. Taygeldi (iki dulun çocuklarının da evlendirilmesi), levirat (kayınbiraderle evlenme), sorarat (baldızla evlenme), berdel (evlilik yaşındaki iki erkeğin evlilik yaşındaki kız kardeşlerini birbiriyle değiştirmesi), kuma, başlık parası, öç karşılığı evlenme, beşik kertmesi, kan bedeli evliliği ve çocuk evlilikleri zoraki evlilikler olarak kabul ediliyor.KIZ ÇOCUĞU EVLENDİRMEDE AĞRI BİRİNCİ SIRADA
TÜİK 2018 yılı istatistiklerine nazaran 16-17 yaş kümesinde olan kız çocuklarının resmi olarak evlendirilmesinde Ağrı yüzde 14,8 ile en üst sırada yer alıyor. Geçen yıl yapılan 553 bin 202 evlilikten bin 29’u erkek, 20 bin 779’u ise kız çocuklarından oluşuyor. Yani kız çocukları, erkek çocuklarına nazaran 20 kat daha fazla evlendiriliyor. Üstelik bu bilgiler, 16 yaş öncesi gayriresmi çocuk evlilik datalarını içermiyor. Adalet Bakanlığı’nın 2017 yılı datalarına nazaran ise evlenme müsaadesi talebi ile aile mahkemelerinde açılan dava sayısı 8 bin 581. Davaların 7 bin 384’ü büsbütün yahut kısmen kabul edildi.
– Karabulut