Burak Alcan’a nazaran, vefata neden olan koronavirüse karşı gerekli önlemleri almayıp, kayıtsız kalanların türel sorumlulukları bulunuyor. Lakin hasta kişinin virüsü öbür birine bulaştırıp, vefatına dolaylı da olsa neden olması için öncelikle koronavirüsünün kendi bedeninde olduğunu bilmesi gerekiyor. İşte, Avukat Burak Alcan’ın yazısı…
KORONAVİRÜSÜ BULAŞTIRAN KİŞİ CEZA ALIR MI?
Dünya Sıhhat Örgütü, korona virüsünü pandemik hastalık (dünyada eşzamanlı olarak çok yaygın bir halde çok fazla sayıda insanı tehdit eden bulaşıcı hastalık) olarak ilan etmiştir. Virüs, Dünya Sıhhat Örgütü’nün 44 bin hastaya dayandırdığı araştırma datalarına nazaran, virüsün bulaştığı şahısların, %81’i hafif, %14’ü önemli, %5’i ağır hastalanmakta; bu şahıslarda vefat oranı ise %1 ila %2 ortasındadır.
Korona virüsü, bugün geldiği durum itibariyle tüm dünya ülkeleri için büyük bir tehdit durumundadır. Ülkemiz de mevzu hakkında teyakkuzda bulunmuş, önlemler alınmış lakin dün (11.03.2020) itibariyle, ülkemizde de birinci hadise tespiti yapılmıştır. Bu durumda ülkemizde de virüsün yayılma ihtimalinin olduğu söylemek mümkündür. O halde, ülkemizde yaşayan bireylerin hem kendileri hem de etraflarındaki insanların ömrü ve sıhhati bakımından alması gerekli önlemler bulunmaktadır. Kuşkusuz devlet organları da bu bahiste yükümlülüklerini ifa etmektedir.
Peki bir insanın bir öteki beşere bu virüsü bulaştırması ve sonucunda bulaşan kişinin hastalanması yahut ölmesi halinde rastgele bir ceza sorumluluğu gündeme gelir mi?
En başta belirtmek gerekir ki; aşağıda ceza sorumluluğunu belirlemeye yönelik yer vereceğimiz tespitlerimiz, hareket ile sonuç ortasında nedenselliğin kurulduğunu varsaydığımız, yani A’dan B’ye virüsün geçtiğini her türlü kuşkudan uzak biçimde tespit ettiğimiz hallere ilişkindir. Bu durumun tespiti epeyce zordur. Fakat yazıyı kaleme almamızdaki motivasyon, bu virüse karşı alınması gerekli önlemler noktasında kayıtsız kalanların muhatap olduğu türel sorumluluğa işaret etmektir.
Elbette bir kimsenin bir diğerinin bu hastalığa yakalanmasına bilerek ve isteyerek neden olması halinde taammüden yaralama yahut öldürme kabahati gündeme gelebilir. Tekrar bir kimsenin kendisinden beklenen dikkat ve itina yükümlülüğüne alışılmamış hareket ederek bir oburunun bu hastalığa yakalanmasına ve böylelikle sıhhatinin bozulmasına yahut vefatına neden olması halinde taksirle yaralama/öldürme cürümleri gündeme gelebilir. Lakin teorik olarak bu tespitler yapılabilirse de pratik olarak bir kimsenin sorumluluğu cihetine gitmek kolay değildir. En başta hatanın manevi ögeleriyle ilişkili olarak, kabahatin oluşmasına pürüz teşkil eden birçok durum bulunmaktadır.
Bir kimsenin kastından bahsedilebilmesi için gerçekleştirdiği hareketin mahiyetini, neye neden olacağını, yani sonucunu, kime karşı gerçekleştirdiğini bilmesi ve buna karşın hareketini gerçekleştirerek neticeyi istediğinin ortaya koyulması gerekir. O halde, bir kimsenin bu hastalıkla temaslı olarak kastından bahsedebilmek için, en başta virüsün kendinde olduğunu bilmesi gerekir. Korona virüsünü taşıdığını bilmesi için ise, kendisinde bu virüsle ilgili tetkikler yapılmalı ve taşıdığı bulgusuna ulaşılması icap etmektedir. Çünkü kamuoyuna yansıyan bilgilere nazaran, virüsün semptomları, öbür semptomlarla epey benzeridir. Sonucu olumlu çıkan kimsenin karantinaya alınacağı dikkate alındığında, bu kişinin diğerlerine taammüden bu hastalığı bulaştırmasının pek mümkün olmadığını düşünebiliriz. Lakin bu türlü bir imkanın bulunmadığı vakitte, kişinin kendisinde bu virüsün bulunduğunu bildiği halde bulaşmasını önleyici önlemler almaması, kişinin muhtemel kastını gündeme getirebilir. Mümkün kast halinde, kişi sonucun gerçekleşmesini açıkça istemese de, gerçekleşmesini umursamamaktadır. Kendisinde korona virüsü bulunan kimsenin diğerlerine bu virüsü bulaştırması epey kolay olduğundan, yani sonucun gerçekleşmesi mümkün olduğundan, bu kimsenin meydana gelecek sonuçlardan sorumluluğunun muhtemel kast seviyesinde olduğunu söz edebiliriz. Fakat kamuoyuna yansıyan ve Belçika’da bir metroda gerçekleştiği tez edilen bir görüntüde, maskeli kişinin elini ağzına götürüp sonra, tutamaç olarak kullanılan direklere elini sürdüğü görülmektedir[1]. Şayet bu kişi korona virüsü taşıyor ise kastından (ikinci derece direkt kast); belirtilerini taşıyor ise mümkün kastından bahsedilebilir.
Failin kastının (doğrudan yahut olası) varolduğu tespit edilse dahi, bu kastın öldürmeye yönelik olmadığını birden fazla sefer söylemek mümkündür. Çünkü açık kaynaklardan edinilen bilgilere nazaran hastalık çocuk, genç ve orta yaşlı kümede birden fazla kere olağan bir grip hastalığının atlatıldığı biçimde atlatılmaktadır. Lakin bu virüse yakalanan yaşlılar bakımından durumun daha farklı olduğu ve dünya genelinde gerçekleşen ölümlerin değerli bir kısmının bu kesitten olduğu bilinmektedir. Şu halde, bir kimsenin bilerek korona virüsünü bulaştırdığı kimsenin vefat riski yüksek kümeden olmadığı sürece öldürme kastından bahsetmek pek mümkün görünmemektedir. Kendisinde korona virüsü belirtileri olan yahut tespit edilen bir kimsenin bilerek ve isteyerek yaşlı insanlara bu virüsü bulaştıracak hareketlerde bulunması (üstüne şuurlu olarak hapşırma, kullandığı ferdî eşyalarına şuurlu formda ağız burun akıntılarını sürme gibi) öldürmeye yönelik bir hareket olarak kıymetlendirilebilir. Bu hareket sonucu ilgili yaşlı insan virüse yakalansa, lakin tedavi olup ölmekten kurtulsa, failin taammüden öldürmeye teşebbüs ettiği söylenebilir.
Virüsün kişinin kendisine bulaştığını kuluçka müddetinde bilebilmesi mümkün değildir. Münasebetiyle bu süreçte diğerlerine virüs bulaştıran kişinin, bu duruma ait bilgisi bulunmadığından kastından da bahsetmek mümkün değildir (TCK m.30/1). Lakin korona virüsü belirtileri ortaya çıkmasından itibaren gerekli tedbirleri almayan kişinin ceza sorumluluğu hudutlarına geldiğini tabir etmek isteriz. Bu semptomları gösteren bir kimsenin rastgele bir önlem almadan, etrafını ikaz etmeden toplumsal alakalarına devam etmesi, toplu taşımayı önlemsiz biçimde kullanması, muhtemel kastını değilse de şuurlu taksirini gündeme getirecektir. Çünkü, bu kimse tehlikenin farkında olmasına karşın, bir yandan kendisinden beklenen önlemleri almamakta, öbür yandan da bu türlü bir sonucun gerçekleşmesini -en azından kategorik olarak- istememektedir.
Tüm bu bilgiler ışığında, korona virüsü taşıyan kimselerin bilerek ve isteyerek bu hastalığı diğerine bulaştıracak hareketlerde bulunması yahut halkın ağır olduğu yerlerde bulunması ve onlara yönelik önlemsiz davranışlar içinde olması halinde, ceza sorumluluğu bulunacağı kanaatindeyiz.
