NEFES borusu darlığı nedeniyle ağız ve burun yoluyla nefes alamayacak duruma gelen hastaların nefes alabilmeleri için takılan ‘trakeostomi kanülleri’, faydanın yanı sıra istenmeyen sıhhat meselelerine da neden olabiliyor. Göğüs Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Sina Ercan, bu durumdan kurtulmanın mümkün olmasına rağmen birçok hastanın yanlışsız değerlendirilmediği için hayatını bu halde sürdürdüğünü söyledi. Hastaların ‘trakeostomi kanülleri’ ile yaşamaya mahküm olmadıklarını belirten Ercan, tedavi yolları hakkında değerli bilgiler paylaştı.
Teneffüs yetmezliği nedeniyle nefes borusuna tüp takılıp teneffüs aletine bağlanan hastalarda, teneffüs takviyesi muhtaçlığı 15 gün sonra hala devam ediyorsa, boğazdan delik açılarak trakeostomi tüpü takılıyor. Lakin, nefes darlığı çeken, bilhassa ağır bakımdaki teneffüs takviyesine gereksinimi olan hastalara uygulanan trakeostomi bir müddet sonra kişinin ömür kalitesini olumsuz etkileyebiliyor. Hastaların birçoklarının trakeostomi kanülleriyle yaşamak zorunda olmadıklarını hatırlatan Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı ve Göğüs Cerrahisi Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Sina Ercan, hakikat tedavinin değerine dikkat çekti.
“10’DA BİRİNİN BOĞAZINDA DELİK AÇILIYOR”
Ağır bakımda teneffüs aletine bağlanıp 3 günden sonra teneffüs takviyesi muhtaçlığı devam eden her 10 hastadan birine trakeostomi uygulandığını hatırlatan Prof. Dr. Sina Ercan, “Biz ağız yoluyla nefes borusuna takılan tüpü 10-15 günden daha uzun mühlet yerinde tutmak istemiyoruz. Zira bu durumun hastada geri dönüşü olmayan hasarlara neden olabildiğini biliyoruz” dedi. Trakeostomi açılan hastaların kıymetli bir kısmının ağır bakım süreci bittikten sonra kanül çekilerek iyileşebildiğini söyleyen Prof. Dr. Sina Ercan, kelamlarına şöyle devam etti:
“Ancak hastaların bir kısmı oluşan bu hasar ve trakea denilen nefes borusunda daralmanın yol açtığı direnç nedeniyle nefes almakta çok zorlanıyor. Hasta adeta bir pipetin içinden solur üzere nefes alıp vermek zorunda kalıyor. Bu hastalarda kanülü olağanda olması gerektiği üzere çıkarıp almak mümkün olmuyor. Zira bu durumda ön taraftaki delik de kapanıyor ve hasta nefes borusundaki darlık sebebiyle ağız ve burundan nefes alamaz hale geliyor.”
ÖNEMLİ KOMPLİKASYONLAR GÖRÜLEBİLİYOR
Bu hastaların yaşadığı problemlerin başında konuşma zorluğu ve ses çıkaramamanın geldiğini anlatan Prof. Dr. Ercan, “Trakeostominin üst tarafındaki nefes borusunun olağan kısmı hasar görüp büsbütün kapanabiliyor. Hastalar üstten nefes alamadığı için hava akışı sağlanamıyor ve konuşamıyor. Bu durumda hastaların teneffüs gereksinimi bitse dahi trakeostomiye bağımlı kalıyor, hasta etrafıyla da irtibat kuramaz hale geliyor. Yanı sıra, vakit içinde önemli kanama, tekrarlayan zatürre enfeksiyonları üzere trakeostominin çok daha önemli komplikasyonları görülebiliyor. Lakin, hastaların bu durumla yaşamaya mahküm olmadığını, âlâ bir muayene ve cerrahi müdahale sonrası bundan kurtulabileceklerini bilmeleri gerekiyor” tabirlerini kullandı.
“SES TELLERİNE ZİYAN VERİP KONUŞMAYI ENGELLİYOR”
Trakeostominin yaratacağı hasarın ciddiyetinin ses tellerine yakınlığına nazaran artabileceğini söyleyen Prof. Dr. Sina Ercan, “Ne kadar uzun bir kısım hasar görmüşse ve ses tellerine ne kadar yakınsa, bu işin cerrahi tedavisi o kadar kompleks hale geliyor. Bu bölgede ses tellerinin hareketlerine kumanda eden çok ince iki kıymetli hudut bulunuyor. Cerrahi müdahalenin bu sonlar hasar görmeden birinci seferde ve gerçek halde yapılması çok kıymetli. Zira bu hastaların başarısız bir birinci cerrahiden sonra ikinci müdahaleyle sıhhatlerine kavuşma ihtimalleri besbelli biçimde azalıyor. Münasebetiyle cerrahi, önemli bir teknik alt yapı, yetkinlik ve grup çalışması gerektiriyor” tabirlerini kullandı.
Göğüs Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Sina Ercan, hastası Zülfü Orhan’a uyguladıkları sistemi örnek göstererek cerrahi tedavi hakkında şunları söyledi:
“Zülfü Bey’in ses tellerinin çabucak altında yer alan büsbütün kapanmış bölgeyi çıkarttık ve içerisine düzgünleşme müddetince takviye vazifesi görecek silikondan yapılmış T-tüp dediğimiz bir aparatı yerleştirdik. T-tüp üç ay kadar stent vazifesi gördü ve hasta meselesiz güzelleşti. Daha sonra T-tüpü de çıkardık. Büsbütün olağan halde soluk borusunu eski haline getirmiş olduk. Bundan sonra da tekrar Kulak Burun Boğaz & Baş ve Boyun Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Zeynep Alkan yardımıyla hastamıza yutma terapisiyle tekrar yutmayı öğrettik.”
BOĞAZINDAKİ DELİK KAPATILDI, AYLAR SONRA YİNE KONUŞTU
Geçirdiği felç sonrası 45 gün ağır bakımda kalan ve teneffüs yetmezliği nedeniyle boğazında bir delik açılan Zülfü Orhan ise bir yıl boyunca ‘Trakeostomi’ ile hayatını sürdürdü. ‘Ameliyat olursa yaşamaz’ denilen hasta, geçirdiği cerrahi operasyon ve T-tüp uygulamasıyla tekrar konuşmanın memnunluğunu yaşadı. Aylarca konuşamayan Zülfü Orhan, yaşadığı zorlukların kendisini çok yıprattığını belirterek, “Derdimi yazıyla anlatıyordum. ‘Bana su getirin’ derken bile bunu yazmam gerekiyordu. Artık boğazımda iz dahi yok. O kadar memnunum ki, güya tekrar doğmuş üzereyim. Tekrar yaşama bağlandım” dedi.
“TRAKEOSTOMİYİ ALIRSAK ‘YAŞAMAZ’ DEDİLER”
Zülfü Orhan’ın, güç günlerinde yanında olan oğlu Ali Orhan ise yaşadıklarını şu sözlerle anlattı:
“Babam ağır bakım süreci sonrası teneffüs yetmezliği sorunu yaşadı. Nefes borusuna delik açılması gerekti. Biz muhakkak bir mühlet sonra oranın resen güzelleşeceğini düşündük. Süreç bizim istediğimiz üzere ilerlemedi. Boğazına 12 milimetrelik bir kanül takıldı. ‘Kapatırsak teneffüsü kesilip hayatını kaybeder’ dediler. Bir yıla yakın bir mühlet bu türlü yaşadı. Sonunda yapılan ameliyat sonrasında babamız değil, güya biz yine doğduk. Babam artık istediği üzere konuşabiliyor. Şu an kimseye bağımlı olmadan yaşıyor.”
YUTMAYI YİNE ÖĞRENDİ
Kulak Burun Boğaz & Baş ve Boyun Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Zeynep Alkan, operasyon sonrası terapileri uyguladı. Orhan’a yutmayı yine öğrettiklerini belirten Doç. Dr. Zeynep Alkan, “Yutma terapisinde en kıymetlisi besinin akciğere kaçmaması. Besin akciğere kaçtığı vakit akciğerimizde zatürreye yol açabiliyor. O nedenle hastaya yutmayı öğretiyoruz. Öksürmek hava yolunu koruyan en uygun reflekstir. Bu refleks kimi hastalarda kaybolabiliyor. Tekrardan öksürmeyi, baş konumlarını ayarlamayı, lokmaları bölmeyi, besinin lokmalara nazaran kıvamlandırılmasını öğrenmede terapiler hastaya yardımcı oluyor. Hastanın öğrendiği noktada terapiler sonlandırılıyor” diye konuştu. – İstanbul
