Sirkadiyen ritim ve sirkadiyen ritme nazaran beslenme son yıllarda ismini sıkça duyduğumuz başlıklardan. Pekala, nedir bu sirkadisyen ritim ? Nitekim beslenme üzerinde bir tesiri var mı?
Sirkadiyen ritim; dünyanın kendi ekseni etrafındaki 24 saatlik seyahati sonucunda ortaya çıkan canlılar üzerindeki biyokimyasal, fizyolojik ve davranışal ritimlerin tekrarıdır. Velhasıl; bedenimizin biyolojik saati olarak da tanımlanabilir. Sirkadiyen ritmin uyku-uyanıklılık döngüsü, beden ısısı, kan basıncı düzenlenmesi, kalp suratı çalışma performansı, melatonin, büyüme hormonu, kortizol, nörotransmitter sekresyonu üzere çeşitli hormonların sentez ve sekresyonundan da sorumlu olduğunu belirten Dyt. R. İrem Uysal, kelamlarına şöyle devam etti: “Bir çok sistemi ve hormonu etkileyen sirkadiyen ritmin bozulması obezite, tip 2 diyabet, kalp hastalıkları, hipertansiyon, metabolik sendrom ve kanser üzere hastalık risklerinin artmasına yol açıyor. Yeniden sirkadiyen ritmin bozulması besin seçimi ve güç istikrarının etkilenmesi ile birlikte kilo idaresi üzerinde büyük rol oynuyor.”
SİRKADİYEN RİTMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1. Işık: Sirkadiyen ritmi etkileyen en değerli faktördür. Televizyon, telefon,bilgisayar üzere elektronik eşyalardan yayılan ışık sirkadiyen ritmin bozulmasında ana föktör.
2. Melatonin: Uyku, sirkadiyen ritimle ilgilidir. Uyku hormonu olarak da bilinen melatonin; sirkadiyen ritmimizi etkileyen bir öbür faktör. Melatoninin salınımı; 21.00-22.00’de başlar ve gece 02.00-03.00’e ulaştığında da en faal olduğu saatlerdir. Bu saatler ortası uykuda olmadığınız vakit sirkadiyen ritminiz etkileniyor ve gece atıştırmalıkları olabileceğinden kilo idaresinde problemler çıkabiliyor.
3. Sıcaklık: Birden fazla organizma için güçlü bir uyaran olan sıcaklıklıkla birlikte periferal dokular etkilendiği için sirkadiyen ritim bozuluyor.
4. Jetlag: Seyahat sonucu iç saat ile varış yerindeki aydınlık/karanlık döngüsü ortasındaki uyuşmazlık yani uykusuzluk hali iştah değişimi ve bağırsak sıhhatinde bozulmaya neden olur. Vakit farkı metabolik sistemi negatif taraflı etkiliyor.
5. Vardiyalı Çalışma Saatleri: Gece tutulan nöbetler, rotasyonlu iş değişimleri durumunda kişi uykuda olması gereken vakitte uyanıktır ve bu süreç iç ritmimizin bozulmasına yol açar.
SİRKADİYEN RİTMİN BOZULMASI KİLO ALMAYA SEBEP OLABİLİR
Uyku ve sirkadiyen ritmin güç metabolizmasının düzenlenmesinde temel bileşeni olduğunu söyleyen Uysal, “Özellikle Jetlag ve vardiyalı çalışma durumlarında kişinin uyku-uyanıklıklık dönemlerideğişiyor. Ritimdeki senkronizasyonun bozulması uyku ölçüsünün azalmasıyla birlikte iştah düzeneğinde değişikliklere ve bunun sonucunda da yanlış sirkadiyen vakitte alınan çok güç ile birlikte beden yağ ölçüsünde ve beden tartı artışı görülebilir. Bu ritmi korumak için; kâfi ve istikrarlı beslenilmeli, uyumak için bulunulan odada tv,tablet üzere elektronik eşyaların olmamalı, Jet-lag durumunda gidilecek yere vardıktan sonra öğünlerin mahallî vakit dilimine uygun olmalı, dehidratasyonu önlemek için bol ölçüde sıvı tüketilmeli, seyahat edilen yere varıldığında, yüksek proteinli kahvaltı tüketilmeli ve seyahat boyunca kafein ve alkol içeren içecekler tercih edilmemelidir.Vardiyalı çalışan emekçilerde sindirim sorunları görülebildiği için lifli besinler, taze zerzevat ve meyveler, beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği ya da esmer ekmekler, pirinç yerine bulgur tercih edilmesine değer verilmelidir. Kolay karbonhidratlar kan şekerinde düzensizliklere neden olabileceğinden kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir.” dedi.
