ANNE KARNINDA BEBEĞİ KORUYAN AMNİYON SIVISI NEDİR?
Anne karnındaki fetüs, bir zar katmanı tarafından kaplanan kese içinde bulunur. Bu keseye amniyon kesesi, çevreleyen zara amniyon zarı, içindeki sıvıya ise amniyon sıvısı ismi verilir. Amniyon gebelikte hayli değerli fonksiyonları olan dinamik bir sıvıdır adeta hidrolik bir basınç dengeleyicidir. Amniyon kesesi, gelişen fetüsü dış etkilere karşı korur ve içerdiği sıvı fetüsün inançlı bir formda anne rahminde rahat hareket etmesine imkan sağladığından kas-iskelet sisteminin sistemli gelişmesine yardımcı olur. Sıvıya rastgele bir taraftan gelen basınç, global olarak her tarafa yayılır, böylelikle fetüs olumsuz tesirlerden korunmuş olur.
BEBEĞİ SES, DARBE VE ENFEKSİYONDAN KORUYOR!
Amniyon sıvısının fetüse rahat hareket ortamı sağlamasının yanı sıra, enfeksiyon hastalıklarına karşı da koruduğu kabul edilmektedir. Amniyon sıvısının etrafını çeviren zarlar; fetüsü, vajina ve rahim ağzındaki mikroorganizmalardan ve öteki potansiyel ziyanlı hususlardan kollayıcı bir mani oluşturur. Ayrıyeten su içindeki bebek dış travmalardan ve ısı değişikliklerinden de korunur. Amniyon sıvısı hidrolik bir basınç dengeleyici olarak bebeğin simetrik olarak büyümesi ve gelişmesini dayanaklar. Bebeğin beyin gelişimine katkıda bulunur. Bebeği ses, darbe, ışık, basınç üzere dışarıdan gelen etkenlere karşı korur. Bebeğinin beden ısısını düzenler. Amniyon sıvısının fetüse sağladığı bir öteki hayati imkan ise, sabit ısının korunmasıdır. Günde 8 sefer 3 saatte bir devamlı değişen amniyon sıvısı makul bir sıcaklıkta olup, fetüsün gelişimi açısından muhtaçlığı olan ısıyı her tarafa eşit olarak dağıtır. Sıvının içerisindeki unsurlar bebeğin duyu organlarının gelişimine yardımcı olur. Kas ve hudut sistemi başta olmak üzere akciğerler, böbrekler üzere pek çok organ sisteminin gelişiminde rol oynar. Amniyon sıvısının varlığı anne sıhhati için de kıymet taşımaktadır. Bu sıvı rahmin boşluklarını doldurur. Bu sayede vakitle büyüyen ve tartı kazanan fetüs, annenin rahmine yük yapmaz. Aksi halde fetüs büyüdükçe rahme baskı yapacak, bu türlü bir durumda da rahim duvarlarının karşıt baskısı sebebiyle, fetüs olağan gelişimini tamamlayamayacaktı.
AMNİYON SIVISININ KAYNAĞI NEDİR?
Amniyon sıvısı; yüzde 99 su, inorganik tuzlar, organik unsurlar ve fetüsten dökülen epitel hücrelerden oluşur. Organik bileşiklerin yarısı protein öbür yarısı ise karbonhidrat, enzim, yağ, hormon ve pigmentlerden ibarettir. Ayrıyeten fetüsün cilt, teneffüs sistemi, sindirim sistemi ve boşaltım sisteminden dökülen hücrelerin olduğu bir sıvıdır bu.
AZ OLDUĞUNDA HANGİ SORUNLAR ORTAYA ÇIKAR?
Amniyon sıvısının ölçüsü bebeğin uygunluk halini, gösteren bir göstergedir. Bebeğin suyunun ölçüsü bebeğin gereğince kanlandığının, dolaylı oksijenlendiğinin işareti olarak kabul edilir. Gebelik periyodunda bebeğin suyunun azalmasına(gebelik sonunda 500 ml’ den az olmasına) “Oligohidramnios” denir. Gebelerin yaklaşık yüzde 4’ünde görülen bir sorundur. Bu durum genelde hiçbir belirti vermez ve ultrason incelemelerinde tespit edilir. Olağanda doğum başlarken zarlar yırtılır, hamilenin suyu gelir fakat “Erken Membran Rüptürü” denen zarların doğum hareketi başlamadan günlerce evvel yırtılması ve sızıntı biçiminde suyun gelmesi durumunda anne suyunun azaldığını fark edebilir. Bebeğin hareketlerinin sürmesi, simetrik olarak gelişiminin devam edebilmesi ve kordonun uygun biçiminde kalabilmesi için kesenin içerisinde kâfi ölçüde amniyotik sıvının bulunması değerlidir.
SIVI AZLIĞININ NEDENLERİ NELER?
Pek çok neden “oligohidramnios”a yol açabilir. Çoğunlukla plasental yetersizliğe bağlı gelişir.Bebek kan dolanımının yetersiz olduğu, kahırda olduğu durumlarda dolaşan kan kalp ve beyin üzere daha hayati organlara giderken böbrek akımı azalır, böylelikle bebeğin idrar ölçüsü da azalır (bu durum az su içen bir kişinin az ölçüde idrar çıkarmasına benzetilebilir). Amniyon sıvısının oluşmasında en büyük katkıyı sağlayan bebek idrarının (steril) azalması, ultrasonda amniyon ölçüsünün düşük ölçülmesine neden olacaktır. Ayrıyeten “amniyotik memran”ın erken yırtılarak sıvı sızdırması nedeniyle de oluşabilir. Fötal böbreklerin gelişememesi ve üriner kanal tıkanıklığı da oligohidramnios yapan nedenlerdendir. İkizlerden birinin oburunun aleyhine çok büyümesi olan ikizden ikize transfüzyon sendromunda az kan giden ikizin amniyon mayisi de az olur. Amniyon sıvısının azalması durumunda azalma ölçüsü ultrason ile yakından takip edilmelidir.
DENGELEMEK İÇİN NE YAPMAK GEREKİR?
Sıvının çok azaldığı durumlarda deneysel bir uygulama olarak amniyon kesesi içine özel bir sıvı enjekte edilebilir bu sürece “amniyoinfüzyon” denir. Lakin bu usul yüksek enfeksiyon ve düşük riski taşıdığı için yaygın değildir. Öbür bir yol ise annenin bedenindeki sıvının artırılması yoludur. Annenin bol sıvı tüketmesi amniyotik sıvı ölçüsünü süreksiz de olsa artırabilir. Sıvı çok azalmış ve bebek tehlikeye girmiş ve gebelik devri uygun ise doğum gerçekleşebilir. Şayet oligohidramniyoz; ikinci trimester periyodunda doğuma daha aylarca vakit varken görülmüşse, ileride kalıcı sakatlıklar yapan bir durumun sebebi olmuş ise, amniyoinfüzyon ve sıvı artırım yolları sonuç vermemiş ise gebeliğin sonlandırılmak zorunda kalınır.
FAZLA OLMASI HANGİ SONUÇLARA YOL AÇAR?
Amniyon sıvısının olağandan fazla olmasına ise “Polihidramnios” ismi verilir. Amniyon sıvısı hacminin 2000 ml. üzerinde olması halidir. Gebeliklerin yüzde 3 ünde görülür. Hastaların yüzde 60’ında da sebep bulunamaz. Polihidramnios saptanan bir gebelikte birinci adım, ultrasonla dikkatli bir anomali taramasıdır. İkinci adım ise anneye ilişkin nedenlerin araştırılmasıdır. Bilhassa kan şekeri takibi yapılmalıdır çünkü diyabetik anne bebeklerinde daha sıktır. Sebebi bilinmeyen durumlarda takip süreci gebelik boyunca devam etmelidir. Doğum sonrası kalıcı sakatlık yapacak bir durum varsa ve erken gebelik devrindeyse gebelik sonlandırılır. Hayatın devam edebileceği bir sebep var ve doğuma az bir vakit kaldıysa peş peşe yapılan amniosentezlerle sıvı azaltılma yoluna gidilir.
AMNİYON ZARININ YIRTILMASI ÇOK TEHLİKELİ!
Antibakteriyel faktörler bulunan ve mekanik olarak da içindeki fetüsü saran amniyon zarları, doğum başlamadan yırtılırsa buna “Erken Membran Rüptürü” denir. Gebeliklerin yaklaşık yüzde 10’unda görülen bu durumun nedeni, kimi hallerde saptanamaz. Lakin bu olguya çoğunlukla enfeksiyonların neden olduğu düşünülmektedir. Bu enfeksiyonlar; su kesesinin erken açılması ve doğum hareketi sırasında mikroorganizmaların annenin genital bölgesinden rahmine bulaşmasıyla ortaya çıkar. Enfeksiyon geçirmeyle amniyon sıvısında ve zarlarında enfeksiyon olursa, anneye antibiyotik başlanır doğum olabildiğince erkene alınmaya çalışılır. Anne karnındaki bu enfeksiyon fark edilmezse ve tedavi edilmezse bebeğin akciğerlerinde zatürreye ve beyninde menenjite yol açar. Anne için de bebek için de ölümcül olabilir. Doğum sonrası bebeğin uzun mühlet ağır bakımda kalmasına neden olabilir.
ANNENİN HİJYENE ÇOK DİKKAT ETMESİ GEREKİYOR
Anne karnındaki bebeğin kakası olan; mekonyum, daha 16. Haftada bebeğin bağırsaklarda mevcuttur. Bağırsak salgıları, bağırsak duvarından olağanda dökülen hücreler, fetüs cildinden dökülen ince tüyler, amniyon sıvısındaki hücreler mekonyumu oluşturur. Bebeğin bağırsak hareketleri ile 32. Haftadan sonra mekonyum, amniyon sıvısına azar azar karışır. Bu bilhassa günü geçmiş hamilelerde, fetüsün anne karnında badirede olduğu durumlarda denetimden çıkar ve bağırsaklardaki tüm kaka amniyon boşluğuna çıkar. Böylelikle ortamda fetüsün aspire edebileceği daha koyu bir mekonyum bulunur. Mekonyum yoğunlaştıkça akciğer yapısına taşındığından teneffüs yollarının tıkanma mümkünlüğü artar. Doğumda bebeğin nefes alması ile mekonyum akciğerlere gidebilir ve bebeğin berbat doğduğu ve uzun müddet ağır bakımda teneffüs makinesine bağlı olarak ağır tedaviler almasını gerektirecek “mekonyum aspirasyonu” olarak isimlendirilen tehlikeli bir durum oluşur. Hamileler gebe olduklarını öğrendiklerinden itibaren hijyen kurallarına her zamankinden daha çok riayet etmelidirler ve doğum tabibine denetimlerini vaktinde yaptırmalıdırlar.
