İki Türk fizikçi Dr. Öğr. Üyesi Alper Hayreter ve Dr. Öğr. Üyesi Bora Işıldak tarafından hayata geçirilen ‘parçacık hızlandırıcı projesi’ kanser teşhisinde kullanılacak. Bu aygıtların üretimi Türkiye’de yapılmaya başlandığında ise kanser teşhisindeki maliyet yaklaşık 20 kat düşecek.
Dünyanın en büyük parçacık fiziği araştırma laboratuvarı CERN’de gerçekleştirilen projenin çok küçük bir versiyonu olan ‘Türk Dairesel Parçacık Hızlandırıcısı’ Özyeğin Üniversitesi’nde misyon yapan fizikçiler tarafından hayata geçirilecek. Kanser teşhisinin maliyetini büyük oranda düşürmesi hedeflenen projede sona gelindi. İki Türk fizikçi Dr. Öğr. Üyesi Alper Hayreter ve Dr. Öğr. Üyesi Bora Işıldak tarafından 2017 yılından bu yana gerçekleştirilen çalışmalar 6 ay içinde sona erecek. Şu an prototip kademesinde olan ‘Türk Dairesel Parçacık Hızlandırıcısı’ Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından lisans alındıktan sonra kullanılabilecek. Kanser teşhisinde büyük ehemmiyet taşıyan PET (Pozitron Emisyon Tomografisi) taramalarında kullanılan radyoizotoplar yaklaşık 20 kat daha az maliyetle Türkiye’de üretilebilecek.
“TÜRKİYE İKTİSADINA KATKI SAĞLAYACAK”
Parçacık hızlandırıcılarının nükleer araştırmalar, uzay araştırmaları ve en son olarak da nükleer tıpta uygulamalı olarak kullanıldığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Alper Hayreter, projenin sıhhat alanındaki kıymetini şöyle anlattı:
“Sağlık alanındaki uygulaması nükleer tıpta karşımıza çıkıyor. Kanser teşhis ve teşhisinde en temel ögelerden bir tanesi diyebiliriz. Kanser teşhisi için en yaygın metotlardan birisi PET taramasıdır. Bu taramada hastalara bir ilaç enjekte edilir. Bu ilaç düşük dozda radyoaktivesi olan bir ilaçtır. Bu radyoaktif ilaçlar yalnızca bu aygıtlarla üretilebiliyor. Aslında bu aygıtlar kanser teşhisinde en çok kullanılan uygulamanın bir ögesidir. Türkiye’de bu aygıtlar mevcut. Ama kâfi sayıda değiller. Zira maliyetleri çok yüksek ve kıymetli. Bunu yurt dışından muhakkak firmalar Türkiye’ye getiriyor. Biz bunları yüksek meblağlar ile satın almak zorunda kalıyoruz. Bizim maksadımız bu aygıtların üretimini Türkiye’de gerçekleştirip yurt dışına verdiğimiz onlarca parayı Türkiye’de tutmak. Türkiye’ye ekonomik manada bir katkıda bulunmak. 10 ila 20 milyon dolar ortasında bir meblağdan bahsediyoruz. Bu aygıtları Türkiye’de ürettiğimiz takdirde hem maliyetleri düşmüş olacak hem de bu aygıtlarla üretilen ilaçların maliyetleri düşecek ve dolayısıyla bu ilaçlara erişim kolaylaşacak.”
“BİR SENE İÇERİSİNDE TİCARİ ESER OLABİLECEK”
Projenin prototip etabında olduğunu ve gerekli maddi kaynaklar sağlandıktan sonra 6 ay içinde tamamlanacağını söz eden Dr. Öğr. Üyesi Alper Hayreter, “Prototip bittikten sonra bunun Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafından lisanslandırılması, gerekli müsaadelerin alınması ve operasyonel hale gelmesi için aşikâr kademelerin geçilmesi gerekiyor. Prototipi çalıştırdıktan sonra yalnızca gücünü yükseltmek için muhakkak yükseltme çalışmaları yapılacak. Gerekli kaynak sağlandıktan sonra bir yahut iki sene içerisinde ticari bir eser çıkarılması hedefleniyor. Bu tıp aygıtların üretiminde patlama olacak mı? Radyasyon sızıntıları olacak mı? üzere soruları sıkça duyuyoruz. Prototip basamağında esasen hiçbir tehlikesi yok. Ticari kullanım kademesine gelindiğinde de TAEK tarafından belirlenen radyasyon güvenliği kaidelerinin sağlanmış olması, aygıtların yerleştirileceği binaların muhakkak yapısal özelliklerinin olması gerekiyor. Bu mevzuatlara uyulduğunda hiçbir tehlikesinin olmadığını söyleyebilirim” dedi.
“ERKEN TEŞHİS HAYATİ EHEMMİYET TAŞIYOR”
Türkiye’de kanser teşhisinde kimi sıkıntıların yaşandığını da lisana getiren Dr. Öğr. Üyesi Hayreter, erken teşhisin kıymetine dikkat çekerek, “Dünya Sıhhat Örgütü kanser haritaları çiziyor. O haritalara baktığınızda gelişmiş ülkelerde çok yüksek oranda kanser oranları görünüyor. Türkiye üzere gelişmekte olan ülkelerde ise bu sayılar çok daha düşük. Aslında o haritaları yanlışsız okuduğunuzda bizim üzere ülkelerde erken teşhisin çok kısıtlı olduğunu görürsünüz. Gelişmiş ülkelerde erken teşhis imkanları çok yaygın ve erişilebilir olduğu için kanser olayları erkenden teşhis edilip gerekli tedaviler uygulanabiliyor. Erken teşhis kısıtlı olduğunda birçok hasta kanser olduğunu öğrenmeden hayatını kaybediyor. Kanserin en tesirli tedavisi erken teşhis. Bu da PET taraması üzere uygulamalarla mümkün” diye konuştu. “HER NOKTASINI KENDİMİZ TASARLADIK”
– İstanbul
