Türkiye’nin en çok antibiyotik tüketen ülkelerin başında geldiğini belirten Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, “OECD datalarına nazaran Türkiye, 1000 kişi başına kullanılan günlük tanımlanmış doz ile en fazla antibiyotik tüketen ülke. Reçete maliyetlerinin yüzde 14’ünü antibiyotikler oluşturuyor” dedi.
Antibiyotiklerin kullanılmaya başlanması, enfeksiyon hastalıkları ve halk sıhhati açısından ihtilal niteliğinde bir gelişme oldu. Çünkü antibiyotiklerin kullanımında evvel ömür kayıplarının en kıymetli nedenini enfeksiyonlar oluştururken, günümüzde kalp damar hastalıkları ve kanser hastalıklarından sonra üçüncü sıraya gerilemiş durumda. Antibiyotikler kullanıma girdikten sonra birtakım enfeksiyon hastalıklarının sıklığı azaldı ve milyonlarca insanın ömrü antibiyotik tedavileri ile kurtuldu. Lakin vakitle antibiyotiklerin ağır kullanılması, bugün tüm dünyanın konuştuğu çok önemli bir tabloyu ortaya çıkardı; antibiyotik direnci.
“2050’YE KADAR 1,4 TRİLYON DOLARLIK KAYIP YARATABİLİR”
Global halk sıhhati açısından bakıldığında, antimikrobiyal dirence bağlı olarak her yıl yaklaşık 700 bin kişinin hayatını kaybettiğine dikkat çeken Yeditepe Üniversitesi Koşuyolu Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, “Direnç oranının bu süratle artmaya devam etmesi halinde, 2050 yılında antimikrobiyal dirence bağlı olarak her yıl 10 milyon kişinin hayatını kaybedeceği varsayım ediliyor. Türkiye, hem antibiyotik tüketiminin hem de antimikrobiyal direnç düzeyinin en yüksek olduğu ülkelerden biri. Bu nedenle global ekonomik kayıp iddiaları ülkemiz için güncellendiğinde, Türkiye’nin, yüksek antibiyotik direnci sebebiyle 2050’ye kadarki süreçte, 220 milyar ile 1,4 trilyon dolar ortasında bir ekonomik kayıp yaşama riski taşıdığı düşünülmektedir” diye konuştu.
“DİRENÇLİ BAKTERİLERİN YAYILMASINA YOL AÇIYOR”
Günümüzde antibiyotiklerin yalnızca tıp alanında değil, tarım ve hayvancılıkta da ağır halde kullanılmasının dirençli bakterilerin artmasına ve yayılmasına katkıda bulunduğunu hatırlatan Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu kelamlarına şöyle devam etti:
“Reçete Bilgi Sistemi (RBS)” bilgilerine nazaran birinci basamakta 2011 yılında düzenlenmiş reçeteler değerlendirildiğinde; toplam 439 milyon 539 bin 673 kutu ilacın reçete edildiği ve bunun yüzde 12,71’nin antibiyotiklerden oluştuğu tespit edilmiştir. Düzenlenmiş reçetelerin maliyet tahlilleri yapıldığında genel maliyetin yüzde 14,14’ünü antibiyotiklerin oluşturduğu görülmekte. Bu sayılar ülkemizdeki ilaç tüketiminde antibiyotiklerin çok değerli bir yeri olduğunu ve akılcı antibiyotik kullanılmadığını göstermiştir. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) datalarına nazaran, ülkemiz 1000 kişi başına kullanılan günlük tanımlanmış doz (DDD/1000) ile en fazla antibiyotik tüketen ülke (38.1) pozisyonunda. OECD ortalamasının ’21’ olduğu düşünüldüğünde ülkemizin içinde bulunduğu tablo çok daha net ortaya çıkmaktadır.”
ÇALIŞMALAR ÇIKIŞ İVMESİNİ AKSİNE ÇEVİREBİLİR
2013 yılında uygulamaya başlanan reçetesiz antibiyotik kullanımının yasaklanmasının kıymetli bir adım olduğunu söyleyen Prof. Dr. Sönmezoğlu, “2011 yılında Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) gelecek kuşaklara tesirli antibiyotik kalmayacağı tasasıyla global aksiyon planı kararı aldı ve bir dizi uygulama önerdi. Bunlardan biri de anbiyotiklerin reçetesiz kullanımın önlenmesiydi ki ülkemizde de bu kural uygulanmaya başlandı. 2011 yılında yüzde 21,14 olan antibiyotik kullanım oranı her geçen yıl düşerek 2018 yılında 15,81 düzeyine kadar geriledi” dedi.
“ÜST TENEFFÜS YOLU ENFEKSİYONLARININ YARISINDA GEREKSİZ KULLANILIYOR”
Antibiyotiklerin en çok üst teneffüs yolu enfeksiyonlarında kullanıldığını söyleyen Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, kelamlarına şöyle devam etti:
“Aslında bu cins enfeksiyonlar bakteriler değil virüslerden oluştuğu için antibiyotikler etkisiz oluyor. Hasebiyle yapılan çalışmalar bu enfeksiyonların yarısında antibiyotiklerin gereksiz kullandığı görülüyor. Tüm toplumu ilgilendiren bu meselede tahlile ulaşılması ve akılcı antibiyotik kullanımın uygulanabilmesi için taraflar; doktor, eczacı, hemşire, diğer sağlık personeli, hasta/ hasta yakını, üretici, düzenleyici otorite, medya üzere tüm kümelerin bir ortada ve işbirliği içinde çalışması son derece kıymet taşımaktadır.”
HAKİKAT ANTİBİYOTİK KULLANIMI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu yapılması gerekenleri ise şu sözlerle sıraladı:
“Antibiyotikler yalnızca doktor önerdiği zaman ve reçete ile alınmalı. Antibiyotiklerin ne kadar müddet kullanılacağı da tabibin teklifine nazaran olmalı, ateş niyet ağrı azalınca kesilmemeli. Antibiyotik ateş düşürücü yahut ağrı kesici değildir. Yüksek ateş antibiyotik kullanılması için münasebet değildir. Hasta ve hasta yakınları kendi tecrübelerine nazaran hekimi yönlendirmeye çalışmamalı ve ısrarcı olunmamalı. Her hasta için farklı bir tedavi formu olabilir. Bu nedenle birebir cins hastalığı olan hastalar başkalarına antibiyotik tavsiye edilmemeli. Antibiyotiğin ağızdan, kas içi yahut damardan yapılışı ve çeşidi doktor tarafından karar verilir. Lakin hastanede yatmayan hastalara mümkün olduğu kadar dar tesirli ve ağızdan alınan antibiyotikler verilmeli.”
DÜNYA SIHHAT ÖRGÜTÜ UYARILARI
DSÖ tarafından akılcı ilaç kullanımının teşvik edilmesi için önerilen 12 temel müdahale ise şöyle:
“İlaç kullanım siyasetlerini koordine edecek ve bunların tesirlerini izleyecek kurumların oluşturulması, eğitim kontrol ve karar alma süreçlerinin desteklenmesine yönelik Klinik Teşhis ve Tedavi Rehberlerinden yararlanılması, birinci seçenek tedavilerini temel alan temel ilaçlar listesinin oluşturulması, bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi şuraları kurulması, mezuniyet öncesi müfredat programında soruna dayalı farmakoterapi eğitimi verilmesinin sağlanması, bir gereklilik olarak hizmet içi daima tıp eğitimlerinin düzenlenmesi, kurumsal çerçevede izleme, kontrol ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi, ilaçlar konusunda bağımsız (tarafsız bilgi) bilgi kaynaklarının kullanılması, kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi, etik olmayan mali teşebbüslerden sakınılması, uygun ve zarurî düzenlemelerin hayata geçirilmesi, ilaçların ve çalışanların mevcudiyetini teminat altına almaya yönelik kâfi devlet harcamalarının sağlanması.”
