Yaşlılık periyodundaki depresyonun nasıl yönetileceğine dair tavsiyelerde bulunan Gerontolog Öğr. Gör. F. Sıla Ayan, “Yaşlılık devri kesin ve kaçınılmaz olarak kayıpların olduğu bir süreç değildir. Bununla birlikte radikal değişimlerin olduğu bir periyot olarak da karşımıza çıkmaktadır” dedi.
Yaşlanma aykırısı önyargıların büyük çoğunluğunun ileri ömür periyodunda ümitsizlik ve mutsuzluğa değindiğini belirten uzmanlar, hayat sürecinde gözlemlenen kimi değişimlerin yaşlılar ortasında sıklıkla görülen bir sorun olan depresyona neden olabildiğini belirtiyor. Mental hastalık tablosu geliştikten sonra ise hayat kalitesi ve sıhhati etkileyen birtakım değerli sonuçlar da gözlemlenebildiği de söz ediliyor. İstanbul Gelişim Üniversitesi’nden Gerontolog Öğr. Gör. F. Sıla Ayan, yaşlılık devrindeki depresyon tablosu, nasıl anlaşılacağı ve nasıl yönetileceğine dair bilgi paylaşımında bulundu.
YAŞLILARDA GÖRÜLEN MENTAL SIHHAT MESELELERİ NEDEN KIYMETLİDİR?
Gerontolog Öğr. Gör. F. Sıla Ayan, “Mental sıhhat problemleri yaşlının fonksiyonelliğini büyük oranda bozabilmektedir. Pek çok fizikî sıhhat sorunu mental sıhhati, pek çok mental sıhhat sorunu da fizikî sıhhati etkilemektedir” dedi ve ekledi: “Son on yılın bilgilerine bakıldığında 55 yaş ve üzerindeki şahısların çabucak hemen yüzde 20’si yaşlanmanın olağan bir modülü olmayan mental sıhhat sorunu yaşamışlardır. Mental hastalıkları olan yaşlılar ekseriyetle sıhhat bakımı arama eğiliminde olmadıkları için yetersiz teşhis alırlar. Ayrıyeten yaşlılarda mental bozukluklara bağlı semptomlar gençlerden farklı olarak daha çok organik yakınmalardır ve yanlış teşhis alabilirler.”
MENTAL SIHHAT SORUNU OLAN YAŞLILAR YARDIM ARAMAKTAN NEDEN KAÇINMAKTADIR?
Mental sıhhat problemleri olan yaşlıların sıhhat kurumlarına başvurma, teşhis ve tedavi alma sürecinde yaşadığı aksaklıkları hatırlatan Ayan, bu duruma yol açan sebepleri şöyle sıraladı:
Stigma korkusu
Sorunun yadsınması
Sıhhat bakımına erişimde zorlukİşgücü yetersizliğiHasta dayanak sistemlerinin yetersizliği
NEDEN GÖRÜLMEKTEDİR?
F. Sıla Ayan şunları söyledi: “Yaşlılık periyodu kesin ve kaçınılmaz olarak kayıpların olduğu bir süreç değildir. Bununla birlikte radikal değişimlerin olduğu bir periyot olarak da karşımıza çıkmaktadır. Yaşlıların gerilim seviyesinin artmasına sebep olan kimi durumlar sevilen birinin mevti, değerli bir bağlantının sonlanması, alışılmış etrafın kaybı, alışılan toplumsal etraftan uzun vadeli uzaklaşma, sıhhat sıkıntıları, yoksulluk, çok sayıda kronik hastalık (BOH) bulunması, kimi ilaçların yan tesirleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Tekrar de kıymetlendirme yapılırken hastanın hayat hikayesi ve kişisel özellikleri göz önüne alınmalıdır. Keza majör depresyon tanısı alan yaşlılarda dahi kıymetli ömür olaylarının yıl dönümünde hastalık durumunda alevlenmeler görülmektedir”
Depresyondaki yaşlı bireyde ne üzere tavırların gözlemleneceğini ise Ayan şöyle sıraladı:
“Aşırı üzüntüDuygu yokluğu ya da boşluk duygusuÖnceden severek yapılan etkinliklere ilgi kaybı ya da hoşlanmamaEvde ya da işte gündelik aktiflikleri yapamamaUykuya dalmada bozukluk, uyanık kalmada bozukluk, erken uyanmaİştah kaybı, anoreksiya ya da çok yemeKonsantrasyon ve bellekte zorlanmaUmutsuzluk, değersizlik ve suçluluk duygularıHalsizlik, yorgunluk, tükenmişlik duygusuSemptomlar ekseriyetle sabah daha berbattır.Ölüm ve intihar fikirleri (Ölme isteği ya da ölmüş olmayı dileme)Gerçekle irtibatın kopması (ağır depresyonlu kişilerde)Bipolar depresyon semptomları olan bireylerde çok sevinçlilik ve coşku olabilirBaşka bireylerin dikkatini çekecek kadar yavaş hareket etme ya da konuşmaÖlmenin ya da kendine ziyan vermenin daha yeterli olacağını düşünme
Yaşlı bireylerde bu semptomlar farklı sebep ve tesirlerle karıştırılabilir, bu sebeple teşhis koymak hayli zorlayıcıdır”
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Hasta ile görüşülmesi ve hastaya çeşitli nöropsikolojik testlerin uygulanmasının akabinde yaşlılara uygun akılcı ilaç kullanımına uygun bir ilaç tedavisi planı, müzik ve ışık terapileri, hayat şekli değişiklikleri ve intervensiyon gerontolojisi müdahaleleri tavsiye edildiğini belirten Ayan: “Önemli olan hastanın ahenk yeteneğinin geliştirilmesi ve yaşadığı değişim ve dönüşümleri soğukkanlılıkla karşılayabilme yetisinin kazandırılmasıdır. Bu sayede hem ömür olayları kişiyi sarsıcı bir biçimde etkilemez hem de kendine inanç ve özyeterlilik sağlanmış olur.” dedi.
Erken evrede saptanamayan ve yönetilemeyen sorunların sonraki süreçte daha ağır bir hal alarak intihar üzere üzücü tablolara dahi yol açabildiğini vurgulayan Ayan, “Saygıdeğer büyüklerimize gereken ihtimamı ve ilgiliyi göstermek, his durumlarındaki değişimleri erken evrede saptamak ve onları yargılamadan takviye olabilmek her yaş kümesi için olduğu üzere yaşlılar için de çok kıymetli.” biçiminde konuştu.
