TÜRKİYE‘de yarım milyon Alzheimer, 400 bine yakın da yatağa bağımlı hasta var. Profesyonel meskende bakım hizmeti veren kurum sayısı ise yalnızca 25. Almanya‘da bu sayı 17 bin ve üstelik fiyatsız. ABD’de ise 30 bine yakın kurum bu hizmeti veriyor. Gelişmiş ülkelerin birçoklarında ‘uzun periyot bakım sigortası sistemi’ uygulanıyor. Türkiye‘de yaşlı ya da yatağa bağımlı hastası olan ailelerin birden fazla merdiven altı şirketlerin yahut kaçak yabancı bakıcıların insafına kalmış durumda.
TÜİK datalarına nazaran yaşlı nüfus olarak tanımlanan 65 yaş ve üzerindeki nüfusun oranı 2018’de yüzde 8,7’ye ulaştı. Bu oranın 2040’da yüzde 16,3’e ulaşacağı varsayım ediliyor. Sıhhat Bakanlığı’na ait ‘evde sıhhat hizmetleri’ ile bu hastaların kimi tıbbi tedaviler için hastanelere taşınmasına gerek kalmasa da daima bakımlarını sağlayacak bir sistem hala yok. Bakanlık datalarına nazaran bu sisteme kayıtlı 385 bin 107 hastanın yüzde 72’sini 65 yaş ve üzeri hastalar oluşturuyor.
5 YILDAN FAZLA PRİM ÖDEYENLER BAKIM HİZMETİNİ FİYATSIZ ALIYOR
Evde Bakım Uzmanı Dr. Tayyar Vardar, “Örneğin İsrail’de, çalışanlar ve patronların ödediği toplumsal güvenlik primlerinin bir kısmı ‘Uzun Periyotlu Bakım Sigortası’na aktarılıyor. 5 yıldan fazla prim ödeyen şahıslar, muhtaçlık sahibi olduklarında, sigortanın sunduğu imkanlardan faydalanabiliyor. Ülkemizde ise buna benzeri bir uygulama yok. Bakım sigortasının ülkemizde de en kısa müddette başlatılması koşul. Hem bu hastaların sisteme ekonomik manada yük olmaması, hem de son yılların en büyük problemlerinden biri haline gelen kaçak bakıcı çalıştırma sorununun önüne geçmesi açısından epey değerli bir mevzu. Konutta bakım sistemi olmayan ya da yeterli çalışmayan ülkeler, gelecekte ekonomik açıdan maalesef çok zorlanmaya mahkum” dedi.
‘EVDE SAĞLIK’ UYGULAMASI RAHATLAMA SAĞLASA DA YETERSİZ
Özellikle büyük kentlerde güzelden uyguna çekirdek aile yapısına geçilmesi, yaşlı bakımına dair gereksinimleri da artırıyor. Zira yaşlılıkla birlikte kronik hastalıkların ve konutta bakım gerektirecek olguların oranı da yükseliyor. Birinci kere pilot uygulama ile 2010 yılında Sıhhat Bakanlığı’nın başlattığı ‘evde sağlık’ hizmetleri ile 2018 bilgilerine nazaran 86 vilayet uyum merkezi aracılığı ile bin 72’si tabip, toplam 4 bin 148 işçi, 385 bin 107 kayıtlı hastaya hizmet veriyor. Bu hastalar ‘tıbbi ihtiyaçları’ açısından takipte. Yani hastaneye götürülmesine gerek kalmadan kimi rutin takipleri, kan, idrar üzere kimi kolay analizler, Evde Sıhhat grupları tarafından konut ortamında yapılabiliyor. Bu durum aileleri pekçok bakımdan epeyce rahatlatıyor. Ancak hastanın daima bakımı için aileler çözümsüzlük içinde. ya bakımı büsbütün aileden biri üstleniyor ya da yabancı bakıcıların insafına kalıyorlar.
EN BÜYÜK YÜK BAYANLARIN OMZUNDA
Evde bakım hastalarının ailelerinde bayanların, en çok suistimal edilen şahıslar olduğunu belirten Dr. Tayyar Vardar, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Çünkü tüm mesai, sorumluluk onlarda oluyor. Hastaya bakan kadın, yeri geliyor kendi çocuklarıyla bile ilgilenemiyor. Onlara da rahatlatıcı küçük dokunuşlar yapılabilir. Örneğin haftada bir gün hastasının banyosu, paklığı vb işler için konutta bakım hizmeti alır; kendisine de birkaç saat de olsa vakit ayırma, dışarı çıkma bahtı doğmuş olur. ya da diyelim meskende yabancı bakıcı çalıştırılıyor. Ona 1-2 gün eğitim vermemiz bile işleri epey kolaylaştırabiliyor.”
ALZHEİMER 150 MİLYAR DOLARLIK BİR EKONOMİ
Dr. Tayyar Vardar, “Tüm dünyada Alzheimer tek başına 150 milyar dolarlık bir ekonomi şu anda. Yarım milyon Alzheimer hastası, 400 bine yakın yatağa bağımlı hasta ve 22 milyon kronik hastanın bulunduğu Türkiye’de ise meskende bakım hizmetlerini her tarafıyla profesyonelce sağlayabilen merkez sayısı yalnızca 25. Merdiven altı kurumlar, ya da birçok kaçak, eğitimsiz yabancı bakıcılar yoluyla aileler bu sorunu aşmaya çalışıyor. Halbuki Almanya’da 17 bin, ABD’de 30 bin civarında konutta bakım merkezi var. Avrupa bu iş için uzun periyot bakım planları oluşturdu. 65 yaş üzeri nüfusun yüzde 90’ında çoklukla kronik hastalık, yüzde 35’inde iki, yüzde 23’ünde üç ve yüzde 14’ünde de 4 yahut daha fazla hastalık var. Almanya’da tüm eyaletlerde vatandaşlar ömür uzunluğu meskende bakım hizmetlerinden fiyatsız yararlanabiliyor. Amerika’da ise ödenen prime nazaran alınabilecek hizmetler değişiyor. Gelişmiş ülkelerde hastaneler, gündüz bakım konutları, son periyot hastalar için hospis ya da palyatif bakım üniteleri ve yaşlı bakım konutları, konutta bakım hizmetleriyle entegre çalışır formda planlanmış. Bizde ise gerçek manada konutta bakım yapan kurumların sayısı bir elin parmaklarını geçmez” diye konuştu.
ÜLKENİN SIHHAT MALİYETLERİNİ DE AZALTIR
“KOAH, nörolojik hastalıklar, kanser, kronik hastalıklar, romatizmal rahatsızlıklar, diyabet, kronik kalp hastalıklarının etkilediği büyük bir nüfusumuz var. Bu bireyler ve yakınlarına meskende bakım hizmetleri aracılığı ile hakikat eğitimleri verdiğiniz taktirde, hastane ziyareti haftada birden, ayda teğe iner” diyen Dr. Vardar, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Her kanser hastasının ailesinde bir periyot krizle geçer kesinlikle. Kanserde konutta bakım hizmetlerinin aslında istisnasız, olması gereklidir. Hem hastanelerdeki kalış mühletini kısaltacağı için sıhhat maliyetlerini düşürür hem de hasta ve ailenin tedaviye tam ahengi sağlanır ve tedavi başarısı artar. Ayrıyeten bir ameliyat vs akabinde hastane sonrası konutta bakıma muhtaçlığı olan bir nüfus var. Ki bunların konutta bakım hizmeti alabilmesi, hastanelerdeki kalış mühletini kısaltması, tedavlerin gerçek halde takibi sonrası muhtemel komplikasyonların önlenmesi bakımından yeniden ülkenin sıhhat maliyetini de azaltır.”
ÖZEL SIHHAT SİGORTASININ KARŞILADIĞI BİLİNMİYOR
Özel sıhhat sigortası kullandığı halde poliçesinin meskende bakım hizmetini karşıladığını bilmeyen milyonlarca insan olduğunu anlatan Dr. Vardar, “Bakıyorsunuz özel sıhhat sigortası var lakin poliçesini okumamış bile ayrıntılı olarak. Halbuki o poliçe, bu üzere durumlarda da bazen muhakkak müddetler için, bazen sınırsız mühlet, meskende bakım hizmetini karşılıyor. Yalnızca tıbbi istikameti değil bu işin bir de toplumsal istikameti var. Kendi başına nefes alamayan bir hastamız oldu, teneffüs aygıtına bağlı bir biçimde konutuna taburcu edilmişti. O hasta, aldığı profesyonel konutta bakım hizmeti sayesinde 3 ay sonra makineden kurtuldu, hatta ayağa kalkıp yürüyebilir hale geldi. Yeterli bir merkezde hizmet yürüten çalışanın sertifikalı olması gerekir. Bakım takviye işçisini örneğin, en az 1 yıl part-time çalışma sistemi ile eğitimden geçirip o denli işe alıyoruz. Fizyoterapistlerimiz de tıpkı halde. Hasta yakınları hizmet aldıkları işletmelerde bu saydığımız özellikleri kesinlikle aramalı ve talep etmeli” diye konuştu.
‘Avrupa modeli konutta bakım sistemine gereksinimimiz var’
Kaynak: DHA
