Sıhhat Bilimleri Üniversitesi, Ankara Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Geriatri Bilim Kısmı Eğitim ve İdari Sorumlusu Doç. Dr. Mehmet İlkin Naharcı, “Tüm dünyada demans kaynaklı vefatlar artmaktadır ve yaşlılar incelendiğinde demans vefat nedenleri ortasında 5. sıradadır.” dedi.
Naharcı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, “demans”ın tek bir hastalığın ismi değil, bellek, muhakeme ve yargılama üzere zihinsel yeteneklerin bozukluğu ile giden hastalıkların tümüne verilen genel isim olduğunu söyledi.
Demans hastalarının kendi durumlarının farkında olmadığını, durumu kabul etmediklerini tabir eden Naharcı, bu nedenle çoklukla eşleri, çocukları yahut yakınları tarafından muayeneye getirildiklerini aktardı.
Naharcı, toplumdaki yaşlı kişi sayısı artış gösterirken, büyüme ile birlikte demans hastalarının sıkıntılarının da artacağının göz önünde bulundurulması gerektiğine işaret ederek, “Tüm dünyada demans kaynaklı vefatlar artmaktadır ve yaşlılar incelendiğinde demans vefat nedenleri ortasında 5. sıradadır.” bilgisini verdi.
“İkinci en yaygın demans tipi damarsal nedenli bunama”
Demans ana başlığı altında, alzaymır hastalığı tüm demansların kıymetli bir oranını oluşturduğuna vurgu yapan Naharcı, “Bu hastalıkta beyin hücreleri vakitle kaybedilmektedir.” diye konuştu.
İkinci en yaygın demans tipinin damarsal nedenli bunama olduğunu anlatan Naharcı, bu durumun da beyin damarlarında tıkanma yahut beyin kanamasından kaynaklandığını aktardı. Naharcı, bu hastalığın nedenine bağlı olarak yavaş yahut süratli bir formda ortaya çıkabildiğini belirterek, başlangıçta şuur bulanıklığı, vakit, yer ve şahısları karıştırma biçiminde kendini gösterdiğini anlattı.
Daha ileri devirlerde konsantrasyon zahmeti ve misyonları tamamlamada meseleler yaşanabildiğini kaydeden Naharcı, şunları söyledi:
“Lewy cisimcikli demans, hudut hücrelerinde bir proteinin birikiminden kaynaklanmaktadır. Bu protein birikimi, beyindeki kimyasal iletileri kesintiye uğratmakta, müteakiben hafıza bozulmasına ve vakit, yer ve bireyleri karıştırmaya neden olmaktadır. Bu hastalar görsel sanrılar görebilirler, geceleri uykularında önemli sorunlarla karşılaşabilirler. Yeniden bu hastalarda parkinsona emsal yürüme bozukluları ve titremeler, şuur bulanıklığı, kaybolma ve bayılmalar da ortaya çıkabilmektedir.”
Parkinson hastalığı olanlarda yıllar sonra demans gelişebildiğini söz eden Naharcı, bu tıp demansta bellek sorunlarının daha hafif olabilirken, günlük kolay işleri yaparken hatırlamada zahmet çekme üzere yürütücü fonksiyonlarda bozukluk ile fonksiyonel kayıpların daha besbelli olabildiğini, ayrıyeten şuur bulanıklığı ve korkutucu sanrılarla da karşılaşılabildiğini bildirdi.
Frontotemporal demansın da lisanı ve davranışları denetim eden beynin ön ve yan kısımlarını etkileyen bir demans çeşidi olduğu bilgisini veren Naharcı, bu hastalığın da şahısta motivasyon kaybına ve davranışları sınırlamada zorlanmaya neden olduğunu belirtti. Naharcı, bu hastaların sözlerin manalarını unutma sorunu dahil değişik konuşma sorunları yaşadığını söyledi.
Karışık tip demansın, birebir anda birden fazla demans tipine sahip olunan durumları tanım etmek için kullanıldığını anlatan Naharcı, bu hastalığın da sık görüldüğünü ve en sık birliktelik olarak alzaymır ve damarsal nedenli demans olarak görüldüğünü vurguladı.
“Sosyal olarak geri çekilme ve depresyon üzere ruh hali değişimleri sıktır”
Doç. Dr. Naharcı, demans hastalarının erken evrede isimleri yahut sözleri hatırlamada zorlanma, planlama ve tertip yapma yeteneğinde bozulma, günlük yaptığı işleri ve misyonları yerine getirmede zahmet çekme, objeleri yanlış yerleştirme ve yeni öğrendikleri şeyleri unutma sıklıklarıyla kendini gösterdiğini anlattı.
Orta evrede ise bilişsel sorunların daha bariz hale geldiğini belirten Naharcı, kelamlarına şöyle devam etti:
“Kişi yemek pişirme, alışveriş yapma, ilaçlarını kullanma, para yönetimi üzere işlerde bariz zorluk yaşar ve yardıma gereksinim duyar. Yeni olayları ve konuşmaları unutur. Toplumsal olarak geri çekilme ve depresyon üzere ruh hali değişimleri sıktır.
İleri evre demans hastası demek, hastada bilişsel ve fizikî kapasitede ileri derece kötüleşme olması manasına gelmektedir. Örneğin, hasta ile bağlantı kurulamamakta, yemek, giyinme ve tuvalet üzere temel gereksinimlerinde gün uzunluğu takviye gerekmekte, tek başına yürüme ve oturmada zorluk çekmekte, genelde vaktini yatakta geçirmekte ve zatürre ve idrar yolları enfeksiyonu, yatak yarası üzere enfeksiyonlara eğilim artmaktadır. Beslenme sorunları ileri evre demansta en sık görülen problemdir.”
Tekrarlayan enfeksiyonların en sık ikinci sorun olduğuna işaret eden Naharcı, “Enfeksiyon göstergesi bulgu olmadan antibiyotik verilmemesine dikkat edilmelidir. İlaçların, doktor tarafından fayda-zarar münasebeti gözetilerek kıymetlendirilerek en aza indirilmelidir.” dedi.
Doç. Dr. Naharcı, demans hastalarında ilerleyen periyotlarda yürüme zahmeti ve yutkunma sorunu, enfeksiyonlar, yatak yaraları görüldüğünü belirterek, “Bu problemlerden yürüme ve istikrar zahmetleri yaşayan yaşlı bireylerde sıhhat sorunlarının ve vefat riskinin daha fazla olduğu yapılan çalışmalarda gösterilmiştir. Bu nedenle demans hastasını hastalığın ilerleyen devirlerinde bile faal tutmak, faaliyetlerde bulunmasını sağlamak hastanın ömür kalitesini artırabilir ve sıhhat meselelerini azaltabilir.” ihtarında bulundu.
