Lisan ve konuşma gelişiminin birinci yıllarında ortaya çıkan kekemelik, çocuğun toplumsal ilgilerini ve gelişimini etkileyebiliyor. Her 100 çocuktan beşinde tekrarlar, bloklar ve uzatmalar biçiminde erken devir kekemelik belirtileri gözlendiğini belirten Prof. Dr. Ahmet Konrot, bu belirtileri gösteren çocukların %20’sinde sorunun ileriki yaşlara kadar sürebildiğini ve “inatçı kekemelik” denilen konuşma bozukluğuna dönüşebildiğini söyledi. Erken periyot kekemeliğe müdahalenin değerli olduğunu kaydeden Konrot, bilhassa okul çağında devam eden kekemeliğin toplumsal fobi üzere sorunlara yol açabileceğine dikkat çekti.
Kekemeliğe dikkat çekmek ve kekemelik konusunda hakikat bilgiler vermek emeliyle 22 Ekim Dünya Kekemelik Günü olarak anılıyor.
Üsküdar Üniversitesi Lisan ve Konuşma Terapisi Kısım Lideri Prof. Dr. Ahmet Konrot, kekemelik hakkında değerlendirmede bulundu.
Kekemeliğin “Konuşmanın doğal akışının bir biçimde kesintiye uğraması ya da konuşmanın akıcılığında gözlenen istemsiz aksaklıklar” olarak tanımlanabileceğini kaydeden Prof. Dr. Ahmet Konrot, “Kişinin konuşurken sesleri aaaaaaanne üzere uzatarak söylemesi; kimi sesleri üretirken zorluk çekmesi; bir heceyi (ba-ba-ba-baba vb.) ya da bir sesi (ş-ş-ş-ş-şeker vb.) tekrarlaması biçiminde gözlenen akıcılık bozukluklarıdır. Kimi durumlarda zorlanmayla birlikte çeşitli beden hareketleri (başı geriye atma, el-kol devinimleri vb.) de gözlenebilir” dedi.
100 çocuktan 5’inde ortaya çıkıyor
Kekemeliğin lisan ve konuşma gelişiminin birinci yıllarında ortaya çıktığını ve yüklü olarak çocukların cümle kurmaya başladıkları 2-5 yaşlarında beklenmedik bir biçimde gözlenen bir durum olduğunu kaydeden Prof. Dr. Ahmet Konrot, “Her 100 çocuktan beşinde erken devir kekemelik belirtileri (tekrarlar, bloklar, uzatmalar) gözlenmektedir. Bu belirtileri gösteren çocukların % 80’inde kelam konusu belirtiler tabiatıyla ortadan kalkar. Geri kalanında ise sorun ilerki yaşlara kadar sürebilmekte ve inatçı kekemelik ismi verilen konuşma bozukluğuna dönüşebilmektedir. Fakat buradaki en değerli sorun, hangi çocuğun tabiatıyla iyileşeceğinin kesin olarak bilinememesidir. Kekemelik davranışlarının ortaya çıkışından itibaren 12-24 ay içerisinde tabiatıyla düzelebileceğine ait bulgular olmakla birlikte, birinci altı aydan sonra devam etmesi halinde takviyesiz ‘iyileşmenin’ daha sıkıntı olduğu bilinmektedir” diye konuştu.
Çocuğun ne söylediğine odaklanılmalı
Kekemeliğe benzeri davranışların hepsinin “kekemelik” olarak nitelendirilmemesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Ahmet Konrot, “Aileler haklı olarak huzursuz olmakta, endişelenmekte, paniklemektedirler. Bilhassa birinci dereceden kekemelik hikayesi olan ailelerin algıları daha da açık olabilmektedir. Çocuğun kekemeliğe emsal davranışlar sergilemesi durumunda, öncelikle sakin olunmalı, çocuğun nasıl konuştuğuna değil, ne söylediğine odaklanılmalıdır. ‘Sakin konuş! Heyecanlanma!’, ‘Nefes al, ondan sonra konuş!’ üzere tabirler ve ikazlar, işe yaramayacaktır. Bu çeşit sözler, çocuğun, konuşmasındaki aksiliklere yönelmesine yer hazırlayacak ve çocukta istenmeyen tasaların oluşmasına yol açabilecektir” ihtarında bulundu.
Lisan ve konuşma terapisine danışılmalı
Pek çok ailenin doğal olarak internet üzere kaynaklarda araştırmaya gireceğini, yazılanları okudukça ya da söylenenleri duydukça daha da başının karışacağını kaydeden Ahmet Konrot, “Bu nedenle, çocuklarında kekemelik gibisi davranışların olduğunu düşünen ya da fark eden ailelerin, öncelikle erken periyot kekemelik hakkında bilgisi ve tecrübesi olan bir lisan ve konuşma terapistinden fikir almaları kıymetlidir. Kekemelik, karmaşık bir olgudur ve bu mevzuda uzmanlaşmış bireylere ulaşmak, en gerçek yoldur. Erken devir kekemelik olguları hakkında bilgisi ve tecrübesi olan bir lisan ve konuşma terapisti, çocuğun konuşmasını detaylı bir biçimde değerlendirdikten ve aileden gerekli bilgileri aldıktan sonra aileye çocuğunun durumu, mümkün gelişimi ve sorunun idaresi hakkında bilgilendirir. Kimi durumlarda öncelikle bir müddet izlemeyi önerip, gelişim doğrultusunda uygun bir terapi programına başlamaya karar verebilir. Kimi durumlardaysa, çabucak terapiye başlamayı önerebilir. Kısaca söylemek gerekirse, erken periyot kekemelik konusunda bilgili ve tecrübeli bir uzmana danışmak, onun nezaretinde hareket etmek, en uygun davranış olacaktır” dedi.
Toplumsal fobi oluşmaya başlayabilir
Erken devirde başlayan kekemeliğin, okula başlama yaşına kadar çözümlenmesinin en çok istek edilen bir durum olduğunu kaydeden Prof. Dr. Ahmet Konrot, kekemeliğin okul devrindeki çocuklarda birtakım meselelere yol açabileceğini söyledi. Okul çağına gelmiş ve kekeleme davranışlarını sergilemeye başlayan çocukta, konuşmada karşılaştığı problemle ilgili olumsuz farkındalık ve olumsuz algı giderek güçlendiğini kaydeden Prof. Dr. Ahmet Konrot, şunları söyledi:
“Her türlü ‘kurtulma’ uğraşının karşısında hüsrana uğrayan bireyde artan bir öğrenilmiş çaresizlik de ortaya çıkar. Etraftan gelen meraklı, sorgulayıcı tabirler; dayanak gayeli ikazlar ve teklifler, çocuğun elinde olmadan, istemeden ortaya çıkan kekemelik davranışlarını daha da artmasına yol açabilir. Hele bir de çocuğun bu cins konuşmasıyla alay edeni dalga geçen, bu cinsten direkt ya da dolaylı akran zorbalığı ile karşılaşan çocuklarda sorun daha da karmaşık, yönetilmesi daha sıkıntı bir hale gelir. Bildiği halde, sınıfta kelam almak için parmak kaldırmaz, sesli okumak istemez, arkadaşlarının içerisinde konuşmaktan kaçınabilir. Hele tahtaya kalkıp küme karşısında konuşmak, onlar için epey zordur; bu türlü durumlarla karşılaşmak istemezler. Aslında küme karşısında konuşmak herkes için çok zordur, fakat kekeme bireyler için, yaşı kaç olursa olsun, küme karşısında konuşmak en büyük kaygılardan birisidir. Kekeleme davranışı sergileyen bireylerde toplumsal fobi de sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Toplumsal fobi kekemeliğe yol açmaz, lakin kekeme bireylerin değerli bir kısmında toplumsal fobi de eşlik edebilir.”
Bu tekliflere kulak verilmeli
Prof. Dr. Ahmet Konrot, ailelere ve yakın etrafa tavsiyelerini şöyle sıraladı:
Bu bahiste önerilebilecek en değerli şey, çocuğun nasıl konuştuğuna değil, ne söylediğine odaklanmaktır. Motamot yürümeyi öğrenirken istikrarını kaybedip de düşen çocuğun düşmesine odaklanmadığımız üzere. Unutmayalım ki etrafımızdakiler düşmemize odaklanmış olsalar ve düşmemizi görmezden gelmeselerdi, düşmekten korkardık! Düşeme korkusu da bizi yürümekten alıkoyardı!
Kekeleyen bireylerin kelamlarını onlar için tamamlamamak, onlara konuşma fırsatı verilmelidir.
“Yavaş konuş…”, “Sakin ol…”, “Nefes al, sonra konuş…” diye uyarmanın faydası yoktur. Bu cins ikazlardan kaçının, lütfen! Nasıl konuştuğuma değil, ne söylediğime odaklanın!
Sözlerimi benim yerime tamamlamayın. Beşerler kelamlarının kesilmesinden değil, dinlenmekten hoşlanırlar. Kekeleyen bir öğrenciniz olarak ben de öyleyim.
Bana öteki öğrencilerinize davrandığınızdan farklı davranmayın.
Benimle telaş etmeden, yavaş yavaş, uygun duraklar yaparak konuşun.
Benimle teğe bir konuşarak, bana nasıl davranılmasını istediğimi sorabilirsiniz.
Kekemeliğin utanılacak bir durum olmadığını hissetmemi sağlayabilirsiniz.
Akran zorbalığına yönelik tedbir alabilirsiniz.
Dersinizle ilgili kimi düzenlemeler yapabilirsiniz. Örneğin sunumlar için bana daha çok vakit ayırabilirsiniz.
Sınıfın önünde tüm kümeye sunum yapmadan evvel yalnızca size, daha sonra bir arkadaşıma sunum yapmamı sağlayabilirsiniz. Böylelikle inancımı kazanmama yardımcı olabilirsiniz.
Takviye önerebilirsiniz.
Kekemeliğinin farkında olan bir öğrenciniz olarak, takviye ve teşvik edici olabilirsiniz ve beni endişelendiren rastgele bir şey hakkında konuşmak için size gelebileceğimi söyleyebilirsiniz.
Kekemeliğinin sizin için sorun yaratmadığını ve utanılacak bir şey olmadığını bana bildirmeniz, beni rahatlatacaktır. “Zor konuşma günleri” yaşadığımı fark ettiğinizde benimle özel olarak konuşarak destekleyebilirsiniz.
Kim kekeleyerek konuşmak ister ki? Ben de istemiyorum, lakin elimde değil! Lütfen bu durumumu anlayın ve kekeleyerek konuştuğum için beni suçlamayın! Bu benim kabahatim değil! Kimsenin cürmü değil!
Benim pek çok diğer olumlu özelliğim de var. Şiir müellifim, müzik söylerim, hoş fotoğraf yaparım. Yeterli bir sporcuyum. Matematiği çok severim. Tarih dersinden çok hoşlanırım, lakin sözlüde kendimi tabir edemeyeceğim için korkarım. Önder özelliklerim var, lakin konuşma meselem yüzünden bunu sergileyemiyorum. Doğayı çok severim. Biyolojiye ilgimden dolayı doktor olmak istiyorum. Bilgisayar oyunlarında üstüme yoktur… Lütfen benim öbür kıymetli ve olumlu özelliklerimin de var olduğunun farkına varın. Kekeliyorum, lakin varım!
