İshal, insanlarda mevsimsel değişiklikler nedeniyle en sık görülen sıhhat sorunlarının başında geliyor. Bilhassa sıcak havalarda daha çok artan ishal, çocuklar ve yetişkinleri tesiri altına alarak görülme sıklığı artabiliyor. Vatandaşlar internette “İshale ne düzgün gelir? İshal nasıl geçer?” üzere aramalar yapmaya başladı. Biz de sizin için araştırdık. Pekala ishale ne güzel gelir? İshal nasıl geçer? İshali ne keser? İshali ne geçirir?
İSHAL NEDİR?
İshal, dışkılamanın olağandan daha cıvık olma durumudur. Yirmi dört saatte üçten fazla sulu dışkılama yahut anne sütü alan bebeklerde her zamankinden daha sık ve sulu bir biçimde dışkılama yapılmasıdır. Bağırsak hareketlerinin bozulması sonucu daima tuvalete gitme isteğinin olması, cıvık dışkılama ile birlikte seyreden şikayetlerden biridir. Çok ağır ishal olaylarında günde 13-14 litre kadar sıvı kaybedilebilir. Sulu yahut cıvık dışkılama, acil ve daima olarak tuvalete gitme muhtaçlığı, büyük tuvaleti tutamama, susuzluk, kusma bulantı, halsizlikle karın bölgesinde gaz şikayeti de ishalin en büyük belirtilerinden sayılmaktadır. İshalle birlikte çocuklarda kusma, karın ağrısı ateş de olabilir. Pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilen ishal, çoğunlukla çevresel etmenlerle gelişir.
Yaz devrinde sıklıkla karşılaşılan yaz ishali, en çok 0-5 yaş kümesindeki çocukları tesirler. Anne sütü alan bebeklerde 6-7’den fazla, anne sütü almayan çocuklarda ise 3’den fazla sulu dışkılama, ishal olarak kabul edilmektedir. Sık tuvalete gitme durumunda, dışkılama sulu değilse kişi ishal olarak kabul edilmez.
İSHAL BELİRTİLERİ NELERDİR?
İshal belirtileri, rahatsızlığın şiddetine nazaran sıralanmaktadır. Şayet kişi az ölçüde bir sıvı kaybetmişse daha çok susuzluk olarak kendini gösteren şikayetler, orta derece bir sıvı kaybında ise ağızda kuruma, huzursuz ruh hali ve idrar ölçüsünde azalma üzere belirtiler izlenebilir. Bedenin yüzde onluk kısmında bir sıvı kaybı yaşanıyorsa, belirtiler daha şiddetli ortaya çıkar. Buna nazaran en sık görülen ishal belirtileri ise şunlardır;
• Sıvı dışkılama,
• Acil dışkılama isteği ve büyük tuvaleti tutamama,
• Fazla dışkılama,
• Susuzluk,
• Bulantı ve kusma,
• Ateş yükselmesi,
• Halsizlik,
• Karın bölgesinde ağrı ve gaz
Yaz aylarında ortaya çıkan bakteriyel enfeksiyonlar ekseriyetle; ateş, kusma, mide bulantısı ve karın ağrısı şikayetleriyle ortaya çıkmaktadır. Bedendeki ateş bazen 39 derecenin üzerine çıkabilmektedir. Bu devirde çocuklar için asıl tehlikeli olan durum, ishal ve kusmadır. İshal ile birlikte kusma, bedende önemli oranda sıvı kaybına yol açmaktadır. Bu nedenle ailelerin, çocuklarındaki ishal ve kusmanın şiddetine dikkat etmesi çok kıymetlidir. İshale kusma eşlik ettiğinde, çocuk gereğince beslenemediği ve sıvı alamadığı için bedenindeki gerekli sıvı ölçüsü da dengelenemez. Tedbir alınmadığında ise bedenden fazla ölçüde sıvı kaybı ile birlikte akut böbrek yetmezliğine yol açabilecek önemli sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple çocuklara bol su ve ayran, meyve suyu üzere içecekler verilerek kaybedilen sıvının tekrar alınması sağlanmalıdır.
İshal mikrobu, beşerden beşere bilhassa de bir çocuktan başkasına çarçabuk bulaşabilir. Çoklukla, tuvalet paklığını tam olarak öğrenememiş küçük çocuklar ortasında süratle yayılabilir.Çocuklar ve yetişkinler tuvalete gittikten çabucak sonra ellerini yanlışsız bir halde yıkayıp mikroplardan arınmalıdır.
İSHAL TEDAVİSİ: İSHALE NE ÂLÂ GELİR? İSHALİ NE KESER?
İshale ne yeterli gelir sorusuna yanıt olarak hasta olan kişinin genel durumu uygunsa, bulantı ve kusması yoksa 1 litre kaynatılmış soğutulmuş suya 1 çorba kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı sofra tuzu ve 1 çay kaşığı karbonat konularak karıştırılıp elde edilen karışımın sık aralıklarla içilmesi önerilir. Daha ağır durumlarda olan hastalar ağızdan beslenemiyorsa, ateş ve uzun süren ishal (24 saatten fazla) varsa, kesinlikle hastane kaidelerinde damar yolu ile sıvı ve elektrolit desteği yapılmalı, dışkı incelemesi yapılarak ishal tedavi planlaması yapılmalıdır.
İshal müddetince yanlışsız beslenme çok kıymetlidir. Bu devirde yağlı ve lifli yiyecekler tüketilmemesi gerekir. İshale ne güzel gelir sorusuna yanıt olarak patatesin ve muzun, potasyum kaybını önlemek açısından en değerli besinler olduğu söylenebilir. İshale yeterli gelen yiyecekler ortasında çorba, haşlama, püre, makarna ve pirinç bulunur. Bunların tüketimi, ishali kesmek için yararlıdır. İshal tedavisinin en değerli kısmı sıvı ve elektrolit kaybını önlemektir.
İshal tedavisinde en kıymetli noktalar, bedenin ishal nedeniyle kaybettiği sıvı ve tuzları mümkünse ağız yoluyla geri alması, beslenmenin sürdürülmesi ve vakit kaybetmeden doktora başvurulmasıdır. Çocuklarda görülen ishal tablolarının büyük çoğunluğu hafif-orta derecede ishal hadiseleridir. Mesken kaidelerinde çoğunlukla denetim altına alınıp tedavi edilebilir. Birinci olarak alınması gereken tedbirler şunlardır:
• Hafif ishalde;
İnatçı kusma ve ateşin olmadığı hafif ishal olaylarında bol bol su içmek ishale uygun gelmektedir. Şayet bir bebek ishale yakalandıysa anne sütü alımına ihtimam gösterilmelidir. Denetimli halde susuzluk bulguları izlenmelidir.
• Orta ishalde;
Orta derecedeki ishal hadiselerinde huzursuzluk ve susuzluk kendini daha çok aşikâr eder. Şayet çocuk 6 aylıktan büyükse eczaneden alınabilecek ishal kitlerinden faydalanılarak ishalin önüne geçilmeye çalışılır.
• İleri ishalde;
İnatçı ve kronik bir ishal durumunda kesinlikle doktora başvurulmalı ve gerekli tetkikler yaptırılarak hastalık denetim altına alınmalıdır. Doktor muayenesi sonrası ishal tanısı için kimi testler istenebilir. Bunlar;
• Dışkı kültürü ile bakteri ve parazit üzere enfeksiyon etkenlerinin aranması,
• Kimi hastalıkları dışlamak için kan testleri,
• Besin tahammülsüzlüğünü ortaya koymak için açlık testi,
• Bağırsaklarınızın bir kısmını direkt gözle incelemek için sigmoidoskopi yahut kolonoskopi üzere endoskopik muayeneler olarak sıralanmaktadır.
İSHALE DÜZGÜN GELEN YİYECEKLER NELERDİR?
İshale düzgün gelen yiyeceklerden kimileri şunlardır;
• İshal olan kişi pirinç ve pirinç suyu üzere düşük lifli bağlayıcı besinler tüketmelidir.
• Sindirimi kolay olan muz, kaybedilen potasyumu bedene geri kazandırır.
• Her gün bir yemek kaşığı kepek ile de ishalden kurtulabilirsiniz. (Fakat ekmeklerin üzerindeki bulunan işlenmiş kepek değil, işlenmemiş kepek tüketilmelidir.)
• Elma sirkesi doğal bir antiseptiktir. Bu yüzden sindirim yolunun ve bağırsakların temizlenmesinde büyük rol oynar.
• Böğürtlen de ishale âlâ gelen yiyeceklerden biridir. Dilerseniz suyunu içebilirsiniz yahut yiyebilirsiniz. Böğürtlen suyunun içerisine bir çay kaşığı yenibahar atarak yarım çay bardağı içebilirsiniz.
• Bakterilerden kaynaklanan ishal için bal hayli yararlıdır. Sıcak suya birkaç yemek kaşığı bal karıştırarak gün içinde bunu tüketebilirsiniz.
• Yemeklerden sonra bir bardak zencefil çayı yaparak bu çayı içebilirsiniz. Bu çay, bedeninizin kaybetmiş olduğu suyu alır ve bağırsakların nizama girmesini sağlar.
• Bir tencere patates çorbası hazırlayarak gün boyunca çorbadan birkaç kase içebilirsiniz. Patates, bağırsakların düzenlenmesine katkı sağlayacaktır.
• Bol bol su içmek ishal için çok kıymetlidir.
• Kemik suyu çorba hem sıvı alımı sağlar hem de sindirimi düzenler.
• Probiyotik yiyecekler ishali kesen faydalı bakteriler içerir.
• Lif bakımından varlıklı olan tatlı patatesin kaynatılarak tüketilmesi ishalin azalmasında yarar sağlar.
• Lif ve magnezyum bakımından güçlü olan havuç suyu da tüketilebilir.
