Carly Clarke, 2012 yılında kendisine kanser teşhisi konulduğunda hayatının son günlerini belgelemek istedi. Vücudunun gün be gün nasıl değiştiğini görmek için fotoğraflarını çekmeye başladı.
Artık yedi yıl sonra, bahtın zalim bir oyunu sonucu erkek kardeşine de kanser teşhisi konuldu. Carly tekrar kamerasını eline aldı, tıpkı sıkıntıyı çeken kardeşinin fotoğraflarını çekmeye koyuldu.
“Ellerimde, kıyafetlerimde, banyo küvetinde, her yerde saçlarım vardı. Yıkandığım vakit, taranırken, daima saçlarım dökülüyordu” diyor Carly:
“Aynaya her baktığımda biraz daha değiştiğimi görüyordum. Tel tel yok oluyordu saçlarım…”
Kanser tedavisi gördüğü altı ay boyunca çektiği portrelerini bana gösterirken, o günleri güya tekrar yaşıyor.
Bir noktada saçlarının dökülmesine artık katlanamadığını, babasından başını tıraş etmesini istediğini söylüyor.
“Çok gür saçlarım vardı. Artık ise tam bir kanser hastası gibiyim” yazmış fotoğraflarından birinin yanına. Yaşı daha 26’ymış.
Bu fotoğrafların çekilmesinden altı ay evvel Carly, Kanada’da düş üzere günler geçiriyordu. Üniversitenin son yılı için bitirme tezi olarak Vancouver’ın fakir mahallelerinde bir fotoğrafçılık projesinin çekimlerini yapıyordu.
Aslında altı aydır rahatsızdı, daima öksürüyor, kilo veriyor, göğsünde ve sırtında ağrılar hissediyordu. Tabipler ona zatürre, astım üzere teşhisler koymuşlar, akciğerlerinin iflas edebileceğini söylemişlerdi. Carly hiçbirine kulak asmamıştı.
“Bu hastalık her ne idiyse, hayatımı ele geçirmesine müsaade vermemeye kararlıydım” diyor ve ekliyor:
“Vancouver’da hastalıklarla ve bağımlılıklarla gayret eden beşerlerle empati kurabiliyordum. Kendi hayatımdan, sıhhatimden duyduğum kaygı beni çekimler sırasında onlara daha da yakınlaştırmıştı.”
Dondurucu soğukta sokaklarda konuştuğu, fotoğraflarını çektiği insanlardan kimileri hastanede tedavi gördükleri sırada kendilerine verilen uyuşturucu ilaçlara bağımlı olmuşlardı.
Üç ay sonra Carly de göğsündeki ve sırtındaki ağrıya dayanabilmek ve geceleri uyuyabilmek için morfin almaya başlamıştı.
Kanada’daki hekimlerin telkinleri sonucu Londra’ya dönen ve nihayet kapsamlı bir tetkikten geçen Carly’ye Mart 2012’de Hodgkin lenfoma teşhisi konuldu. Bu çok seçkin görülen, saldırgan bir cins kanserdi. Akciğerinde ve göğüs duvarında bir greyfurt büyüklüğünde tümör oluşmuştu.
“Londra’da Guy’s Hospital’da gözyaşlarına boğuldum. Kemoterapiden sağ çıkıp çıkamayacağımı bilmiyordum. Teşhis çok geç konulmuştu. Çok korkuyordum” diyor.
Kanser teşhisi, ailesinde de şok tesiri yaratmıştı:
“Annem ve babamın dünyaları karardı. Ailede o güne kadar kanser hadisesi pek görülen bir şey değildi. Erkek arkadaşım da yıkıldı. Yanımda olabilmek için Kaliforniya’dan ayrıldı, İngiltere’ye geldi.”
Carly’nin daha birkaç hafta öncesinde ders notları ve fotoğraf çekimlerinin tarihleriyle dolu olan takvimi bir anda hastane randevularıyla, ilaçların ne vakit alınması gerektiği üzere bilgilerle dolmaya başladı:
“Hayatım artık yalnızca acı dolu her bir anı geride bırakmaya odaklanmaktan ibaret olmuştu. Bir ilaçtan başkasına, sonu gelmez tetkikler, dev iğneler, biyopsilerin kemiklerine işlemesi, boğazından aşağı itilen borular ve günün birinde tüm bu acının bitmesi umudu…”
Göğsündeki ağrı koluna kadar inmiş, ciğerlerindeki sıvı nefes almasını güçleştirmeye başlamıştı. Daima olarak da fecî bir öksürükle boğuşuyordu.
“Kolumdan geçirdikleri plastik bir sınır, midemi bulandıran lakin şifa taşıyan bir ilacı kalbime yolluyordu. Bir yandan kanseri öldürmeye çalışıyor, ancak öbür yandan beni güçten düşürüyordu” diyor ve ekliyor:
“Her geçen gün iskeletim daha bir görünür hale gelmeye başladı. Göz nazaran göre eriyordum. Durup dururken hayatta kalma savaşı vermeye başlamıştım.”
Carly’nin yaşadıkları dünyayı ve kendisini algılayış biçimini de değiştiriyordu. Bunun üzerine karar verdi: Kendi fotoğraflarını çekecekti.
“Eğer yaratıcı bir sürecin içerisine girersem, bu gerçekliğin içinden biraz olsun çıkabilirim ve yaşadığım travmaya öteki bir gözle bakabilirim diye düşündüm” diyor.
Travma Gerçekliği, değişen imajını belgeleyen bir dizi portreden oluşacaktı. Hastanedeki ve dışarıdaki hayatını, kansere karşı verdiği çabayı resmedecekti.
Hastaneye gittiğinde tripod ve kablolarla fotoğraf çekmesine müsaade veriliyor, kimi vakit fotoğrafı çekme düğmesine hekimler ya da hemşireler basıyordu:
“Başkaları bu fotoğraflara bakarken ne düşünecekler diye merak ediyordum. Olağan bir de ben hala ortalıkta olacak mıydım sanki öykümü anlatmak için?”
Carly, çalışmasının kendisiyle birebir durumda olanlara kanserin dimdik karşısında durmaları, hastalığın tüm kimliklerini esir almasına müsaade etmemeleri için yürek vermesini istiyordu.
Çektiği her fotoğrafta, derisinin daha da soluklaştığını, kemiklerinin üzerinde gerginleştiğini fark etmeye başladı. Bu ona neredeyse bir yabancıymış üzere bir imaj veriyordu.
İki ay içinde 12 kilo verdi ve bedenindeki azalan oksijen düzeylerini destek etmek için sistemli olarak kan nakli yapılmaya başlandı.
Bir müddet sonra Carly, hastanede tam vakitli tedavi görmeye başladı.
En makus olduğu vakitlerde, daima midesi bulanırken ya da uyuklarken, hastanede verilen yemek tepsisini hiç dokunmadan geri yolluyordu. Kimi günler kendi fotoğrafını çekemeyecek ya da erkek arkadaşına bir telefon bile edemeyecek kadar yorgun hissediyordu.
Artık öksürüğü de o denli bir hale gelmişti ki kan tükürdüğü bile oluyordu. Kimi geceler soğuk terler boşanarak uyanıyor, kaşıntılarla boğuşuyordu. Yatağı güya üzerinde duş almışçasına sırılsıklam oluyordu.
Üç aylık kemoterapiden sonra günün birinde öksürüğü bir anda kesiliverdi. Başka semptomları da azalmaya başladı.
Tedavi işe yarıyor, diye düşündü. Biyopsi sonuçları da bunu doğruluyordu. Kansere karşı çabasını kazanıyordu. Carly’nin hayatı algılayışı bir sefer daha değişiyordu:
“Çaresizlik bir anda yerini umuda bırakmaya başladı. İçim sevinç doluyordu. Vefata o kadar yaklaştıktan sonra artık hayatı sonuna kadar, doyasıya yaşamaktan diğer bir şey düşünemiyordunuz.”
Hastanedeki odası artık acı çektiği bir yer olmaktan çıkıyor, meskeni haline geliyordu. Hemşireler, hekimler arkadaşı, kimi hastalar dostu olmuştu.
Carly artık odasından da çıkmaya başladı. Lobideki akvaryumun etrafında her yaştan hasta toplanıyordu.
Onunla sık sık birebir gün kemoterapiye giren, ölümcül lösemi hastası yaşlı bir çift vardı. Adam Carly’ye karısının ömrünün Noel’i görmeye yetmeyeceğini söyledi. Carly bayana sıkı sıkı sarıldı.
“Ona yeterli bahtlar dilediğimi hatırlıyorum. O çift hiçbir vakit aklımdan çıkmıyor” diyor.
Carly kendini uygun hissetmeye başladıkça dış dünyayla da etkileşimini arttırdı. Erkek arkadaşı ve dostları onu öğlenleri yemeğe çıkarıyor, bazen yakınlardaki deniz kenarına gidiyorlardı. Carly burada ufuğa hakikat yavaşça açılan tekneleri izlerken bazen gelecekten kelam ediyordu.
Çektiği fotoğrafların okul arkadaşlarını ve öğretmenlerini etkilemeye başladığını da görüyordu.
Fotoğraflar yalnızca kanser tedavisinin fizikî ve duygusal tesirlerini yakalamakla kalmıyor, bunun her vakit da korkulması gereken bir şey olmadığını gösteriyordu Carly’e nazaran. Bu fotoğraflar, olumlu bir bakış açısı da sunuyordu:
“Çektiğim fotoğraflara dönüp baktığımda, kendimi çok daha güçlü hissediyordum. Zira vefatla burun burunaydım ancak bir yanım hala bu savaşı kazanabileceğimi söylüyordu.”
Carly fotoğraflarını öteki kanser hastalarına gösterdi ve onların da fotoğraflarını çekmeye başladı. Bu halde onlarla irtibat kurabiliyor, iki lafın belini kırıyor, yüzlerinde bir tebessüm yaratabiliyordu.
“Küçücük bir gülümseme, ufacık bir yardım ya da kibar bir kelam bir insanın nasıl hissettiğini değiştirebiliyor, gününü aydınlatabiliyorsa ve bedenindeki her bir hücreyi olumlu etkileyebiliyorsa, o vakit olumlu bir fotoğraf hikayesi de bir insanın hayatını değiştirebilir” diyor ve ekliyor:
“İnsanın ruhsal istikrarını koruyan, bu çabayı vermek için onlara ihtiyaç duydukları iradeyi tanıyan şey bu acıların bir gün son bulacağı umudu. İşte bu, her şeye karşın hayatta kalmanızı sağlıyor.”
Carly’nin tedavisi Eylül 2012’de son bulduğunda, çektiği 15 rulo sinema ve 150 fotoğraf ile seyahatinin her etabına geri dönüp bakabiliyor ve “Kanseri işte bu türlü yendim” diyebiliyordu.
Fakat aile konutuna dönmek ve hayatını tekrar rayına oturtmak Carly için çok kolay olmadı. Kullanmadığı ilaçlarla dolu olan kutuyu geri götürdüğünde, hastanedeki günlerini özlediğini fark etti:
“Hastanede çalışanlar ve birtakım hastalar artık ailem üzere olmuştu. Vakit içinde hepsiyle çok yakınlaşmıştık.”
Carly birkaç ay sonra Kaliforniya’ya döndü ve sonraki yılın büyük kısmını erkek arkadaşının yanında geçirdi.
Birkaç sefer İngiltere’ye döndüğünde hastaneyi de ziyaret etti, altı ayda bir yaptırması gereken denetimlerden geçti. Her hastaneye girişinde tanıdık yüzler arıyordu. Tedavisine yardımcı olan hemşireler ya da baht paydaşlığı yaptığı hastalar…
Bir kezinde, tedavisinden birkaç yıl sonra, tabiple randevusuna biraz erken gelmiş lobide beklerken yanında oturan bayanla bir an bakışmışlardı. Carly bir anda gözyaşlarına boğulmuştu.
Bu, 2012’de kocasının Noel’e kadar yaşayamayacak dediği bayandı.
“O olduğuna inanamıyordum. Böylesi anlar o denli hoş, o denli kıymetliydi ki” diye hatırlıyor o anları.
Carly, artık dünya genelinde insanların hayatlarını resmetmek için büyük bir açlık duymaya başlamıştı. 2014’te Hindistan’da dört ay geçirdi.
Bu seyahati sırasında yaptığı çalışmalar, 2018 yılındaki Memleketler arası Fotoğrafçılık Ödülleri’nde isminden övgüyle kelam ettirdi. Tıpkı yıl, Travma Gerçekliği serisinden ‘Kemoterapinin Son Günü’ isimli çalışması İngiltere Portre Ödülleri’nde finale kaldı.
Ödül merasimlerine davet edilip, çekim üstüne çekim yaparken bir yandan da yerel hastanesi olan St. Wilfred’s ile görüşüp, kanser hastalarının hayatlarının son evresini fotoğraflamak üzere bir proje geliştirmeye başladı.
Ölümcül hastalıkların insanların ruhsal durumunu nasıl etkilediğini ve hastaların geri kalan vakitlerini yeni hobiler edinerek ya da son vedalarını ederek nasıl değerlendirdiklerini belgelemek istiyordu.
Lakin bu projesi, geçen yıl Eylül ayında erkek kardeşi Lee’den aldığı bir telefonla alt üst oldu.
Lee, küçük kardeşleri Joe’ya Hodgkin lenfoma teşhisi konulduğunu söyledi. Bu, Carly’nin altı yıl evvel yendiği kanserin aynısıydı. İki kardeş telefonda karşılıklı ağlamaya başladılar.
Joe daha 16 yaşındaydı ve üniversiteye başlamak üzereydi. Kanseri Carly’ninki kadar ilerlememişti lakin motamot onun üzere teşhis konulmadan evvel aylarca hasta dolaşmıştı.
Hekimler daima kaşıntıyı deri kuruluğuna ya da hayal gücüne bağlamışlardı.
Carly “Joe bu türlü bir teşhis konulmasına hazırlıklı değildi. Hiçbirimiz değildik” diyor.
Hodgkin lenfoma
İngiltere’de Ulusal Sıhhat Hizmeti NHS, lenfomanın damarlar ve lenf bezlerinden oluşan lenfatik sistemde gelişen, nadir görülen bir kanser çeşidi olduğunu belirtiyor. Lenfoma, bedende süratle yayılabiliyor, fakat kanser cinsleri içinde en kolay tedavi edilenlerden biri.
Joe, kendisine kanser teşhisi konulduktan sonra mümkün olduğunca olağan hayatına devam etmeye çalıştı. Kız arkadaşıyla vakit geçirdi, otomobil kullanmayı öğrendi, meslek planları yaptı.
Lakin hastaneye gidiş gelişleri arttıkça ders notları tepetaklak düşüşe geçti ve arkadaşlarıyla giderek daha az buluşmaya başladı.
Carly, kardeşiyle daha çok vakit geçirmek istediğinden bu yılın başlarında Joe’ya kanserle gayret seyahatinde fotoğraflarını çekmesine müsaade verip vermeyeceğini sordu. Joe tamam dedi.
Joe’yla ortalarında 16 yaş fark olan Carly, kardeşi daha çok küçükken meskenden ayrılmıştı. Fakat tek ablası olduğu için her vakit ona karşı bir sorumluluk hissetmiş, örneğin bebekken ona fotoğraf yapmayı öğretmişti.
Carly üniversitede okumak için Londra’ya taşındıktan sonra çok az görüşmeye başlamışlardı. Erkek kardeşini her gördüğünde uzunluğu biraz daha uzamış, sesi biraz daha kalınlaşmış oluyordu.
Lakin artık hastane odasında kameranın gerisinde durduğunda, her bir fotoğrafta ne kadar süratli bir değişim yaşadığını görüyordu.
Joe saçını evvel platin sarısına, sonra yeniden gösterişli öteki bir renge boyamıştı. Saçları dökülmeye başlayınca, motamot Carly üzere o da başını tıraş etti.
Fotoğraflarda daima şapka takıyor, peruk kullanmaktan bahsediyordu.
Kemoterapinin bir sonraki evresi için verdikleri steroidler onu bir anda yaşlandırmış ve dramatik bir değişikliğe neden olmuştu.
“Joe o kadar çok kilo aldı ki onu tanımak neredeyse imkansız hale geldi. Fotoğraflarda kilo aldığı yerlerdeki çatlaklar görülüyordu” diyor Carly.
Joe ondan giderek daha çok yardım ve tavsiye ister olmuştu. Genç bir çocukken ablasının kanserle uğraşını izlemişti. Kanserin ablasını nasıl yorduğunu görmüştü. Lakin ablasının kanseri yendiğini de.
Carly “Korkuya ya da kuşkuya düşse bile, benim kanseri yenmiş olmam ona da umut veriyordu. Tedavisine devam etmek için gerekli azmi veriyordu ona” diye anlatıyor.
Joe’nun kanseri çok ileri etapta olmadığı için, Carly tedavinin kısa süreceğini düşünüyordu. Hasebiyle fotoğraf seçkisi de daha hudutlu olacaktı, koleksiyon genç bir adamın kanseri nasıl yendiğini anlatacaktı.
Lakin Joe’nun birinci kemoterapisinden başarılı sonuç alınamadı.
“Bu haber herkesi darmadağın etti. Bizim alakamızı de etkiledi” diyor Carly.
Joe artık dört ay daha kemoterapi görecek, kendi bedeninden kök hücre nakli yapılacaktı. Yeni yeni çıkmaya başlayan saçları tekrar dökülüyordu.
Joe artık fotoğraflarının çekilmesini istemiyordu. Carly bu kararı anlayışla karşıladı ve hürmet gösterdi. Lakin vakit içinde hastalığı yenme kararlığı ve umut geri geldi. Bir ay kadar sonra Joe fikrini değiştirdi.
Carly, “Joe’nun en sevdiğim fotoğrafı, niyetli bir halde başını çevirdiği şu fotoğraf. Başına gelecekleri biliyordu ve gözleri uzaklara dalmış gitmişti” diyor ve ekliyor:
“Bu fotoğraf onun ne kadar değiştiğini ve genç bir kanser hastası olmaya, bu yeni role ahenk sağladığını gösteriyordu.”
Joe, hekimlerin tavsiyesine karşın kök hücre tedavisini sonlandırdı. Nefes darlığı, deri problemleri, sarılık ve ishal üzere yan tesirlerin ömrünü kısaltmasından kaygı ediyordu.
Bu karardan kısa mühlet sonra, Mayıs ayında yapılan tetkikler pak çıktı. Bu, Menorca’daki ailesinin yanına ve sonra da ağabeyi Lee’nin düğününe gidebileceği manasına geliyordu.
Joe birkaç ay boyunca denetimler için hastaneye nizamlı olarak gitmeye devam edecek. Lakin daha şimdiden aldığı kiloları vermiş durumda ve saçları da tekrar çıkmaya başladı.
Carly, çektiği fotoğrafların hem onun hem de Joe’nun “bedenlerinin, akıllarının ve ruhlarının son limitlerine kadar zorlandıkları” bir devirde, böylesi bir gerçekliğin aile hayatlarını nasıl etkilediğini gösterdiğini söylüyor:
“Joe ve benim bu fotoğraflarımız acı dolu anıları geri getiriyor. Fakat bana insan bedeninin nasıl cehennemlere göğüs gerebileceğini de hatırlatıyorlar.
“Bu fotoğraflar tahminen o periyotlara küçük bir pencere açıyor olabilir ancak umudum o ki bu fotoğraflara bakanlar yalnızca bir hastalığın fecî yüzünü görmekle kalmasınlar. Kanseri yenen bir insan olmanın nasıl bir güç verdiğini ve bunun tıpkı durumdaki hastalara nasıl büyük bir umut aşıladığını da görsünler.”
Fotoğraflar: Carly Clarke
